3 września rozpocznie w Namibii (południowo-zachodnia Afryka) pracę najbardziej czuły teleskop promieniowania gamma. High Energy Stereoscopic System (H.E.S.S.), europejsko-afrykańska współpraca, będzie poszukiwać fotonów najwyższych energii produkowanych przez najbardziej energetyczne cząstki we Wszechświecie. Początkowo obserwacje prowadzić będą 4 teleskopy. Pierwszy ruszy już w przyszłym tygodniu. Ten jeden teleskop będzie bardziej czuły w badanej części widma niż jakikolwiek istniejący dotąd na Ziemi.

Dzięki całej czwóce teleskopów, pod koniec 2003 roku, uczeni z Uniwersytetu w Durham w Wielkiej Brytanii będą w stanie badać nietypowe kosmiczne środowisko, na przykład pozostałości po wybuchach gwiazd supernowych. Głównym celem jest sprawdzenie czy są one źródłem promieniowania kosmicznego, naładowanych cząstek nieustannie bombardujących Ziemię. Pochodzenie promieniowania kosmicznego pozostaje nieustalone ze względu na to, że oddziałuje ono z polem magnetycznym Galaktyki i zmienia kierunek swojego ruchu. W przeciwieństwie do niego, promieniowanie elektromagnetyczne (na przykład promieniowanie gamma) porusza sie po liniach prostych, a kierunek, z którego przychodzi jest jednocześnie kierunkiem do źródła. H.E.S.S. będzie również badał pulsary (szybko obracające się gwiazdy powstające, gdy masywna gwiazda kończy życie w potęznym wybuchu). Pulsary emitują regularne błyski energii w różnych długościach fali, również w promieniowaniu gamma. Innym celem obserwatorium będą aktywne jądra galaktyk.

Dr Paula Chadwick z Durham wyjaśnia: „H.E.S.S. da nam wgląd w najbardziej ekstermalne środowisko we Wszechświecie. Mamy pewne oczekiwania na temat tego, czego będziemy w stanie dowiedzieć się o pozostałościach supernowych czy aktywnych galaktykach. Ale nasze doświadczenia pokazują, że każde poprawienie czułości teleskopu prowadzi do odkrycia zjawisk, których wcześniej nie spodziewaliśmy się. To jest bardzo ekscytujące!„.

Kiedy fotony gamma są pochłaniane przez ziemską atmosferę, w ich miejsce powstają pary elektron-proton. Stają się one źródłem kolejnych fotonów. Powstaje kaskada elektronowo-fotonowa, która poruszjąc się przez atmosferę produkuje promieniowanie Czerenkowa (generowane przez naładowane cząstki poruszające się szybciej niż światło w danym ośrodku). Teleskopy takie jak H.E.S.S. są w stanie zaobserwować błyski tego promieniowania. Ziemska atmosfera staje się więc częścia detektora i zwiększa jego czułość (gdyby nie wielka kaskada, pęk atmosferyczny, musielibyśmy czekać aż konkretny foton trafi w detektor).

Promieniowanie gamma jest produkowane przez szybko poruszające się cząstki. Ich badanie pozwala uczonym zdobyć wiedzę o systemach będących w stanie je wyprodukować, takich jak jądra aktwnych galaktyk, gdzie supermasywne czarne dziury produkują dżety cząstek o prędkości bliskiej prędkości światła w próżni. Są one ogromnymi i szybkozmiennymi źródłami promieniowania gamma. Promieniowanie powstaje również w wyniku anihilacji masywnych cząstek, mogących byc częścią składową „brakującej materii” (ciemnej materii).

Uniwersytet w Durham odegrał ważną rolę przy kalibracji kamer obserwatorium H.E.S.S. oraz przy stworzeniu systemu monitorującego stan atmosfery. To bardzo ważna praca, gdyż zachmurzenie bardzo istotnie wpływa na ilość zbieranego światłą.

Namibia to doskonałe miejsce do umieszczenia obserwatorium ze względu na idealne warunki pogodowe. Problemami są jednak brak dróg, wody, elektryczności i połączeń komputerowych.

Obserwatorium otrzymało nazwę od nazwiska Victora Hessa, laureata nagrody Nobla w 1936 roku, odkrywcy promieniowania kosmicznego.