Kosmiczny Teleskop Hubble’e okazał sie pomocny w odkryciu nowych pierścieni i dwóch małych księżyców wokół Urana. Pierścienie mają średnicę dwukrotnie wiekszą niż dotychczas znany największy pierścień. Pozostawały dotychczas nieodkryte, gdyż znajdują sie daleko od planety. Uczeni przypuszczają ze materiał z tych pierścieni powoli ucieka po spirali, a pierścień uzupełniany jest o materię z niezbadanego źródła.

Na fotografii możemy zobaczyć nieznane dotąd pierścienie Urana. Znajdują się one tak daleko od znanych, że zostały nazwane “drugim układem pierścieni”. Jeden z nowych księżyców dzieli z nimi orbitę. Odkryto także, że rodzina wewnętrznych (czyli bliższych) księżyców przeszła w ciagu ostatniej dekady znaczną zmiane orbit.

Jak mówi Dr Jennifer Wiseman, uczona z zepołu teleskopu Hubble’a i kierownictwa NASAwykrycie tych współoddziaływujących pierścieni i księżyców pozwoli nam lepiej zrozumieć jak układy planetarne powstają i są utrzymywane, co jest jest jednym z kluczowych zadań odkrywczych NASA“.

Jak się uważa, materia w pierścieniu Urana uchodzi po spirali na zewnątrz, dlatego też powinno istnieć źródło zasilania pierścienia w “świeżą” materię. “Nowe odkrycia pokazują, że Uran ma młody i dynamicznie znieniający się układ pierścieni i księżyców” – komentuje Mark Showalter z Instytutu SETI w Mountainview w Kaliforni. Showalter i Jack Lissauer z NASA proponują rozwiązanie zagadki pierścienia. Według nich zewnętrzny pierścień jest zasilany w materię przez nowo odkryty księżyc o średnicy około 19 km, nazwany Mab. Mab został zaobserwowoany przez nich pierwszy raz w 2003 roku, przy pomocy teleskopu Hubble’a. Powierzchnia Maba miałaby być bombardowana przez meteoroidy, które wybijałyby z niego pył. Nowy pył pojawiać się ma od jednego bombardowania do nastepnego, podczas gdy stary oddala się po spirali, a ostatecznie osiada w wyniku grawitacji znów na powierzchni tego księżyca.

Showalter i Lissauer wykonali od 1994 roku liczne pomiary zmian parametrów orbit w rodzinie wewnętrznych księżyców Urana. Ruch księżyców wyliczono z poprzednich obserwacji z Hubble’a i Voyagera. Jak mówi Lissauer, dynamika księżyców to proces losowy lub chaotyczny, w którym zachodzi ciągła wymiana energii i momentu kątowego. Jego wyliczenia pokazują, że między księżycami powinny zachodzić zderzenia co kilka milionów lat, co jest bardzo krótką skala czasowa w porównaniu z 4,5 miliardami lat istnienia układu księżyców Urana.

Panowie Showalter i Lissauer, mówią, że odkrycie jeszcze jednego pierścienia, który krążyłby bliżej od zewnętrznego, dałoby dodatkowe dowody, że w układzie księżyców zachodzą zderzenia. Taki hipotetyczny, dodatkowy pierścień nie ma widzialnego ciała zasilającego w materię, ale wskazywałby na istanienie pasa ciał o rozmiarach od kilku metrów do kilku kilometrów. Coś takiego mogłoby powstać w poprzednich zderzeniach księżyców.

Kosmiczny Teleskop Hubble’a odkrył nowe (zewnętrzne) pierścienie podczas sesji obserwacyjnej w sierpniu 2004 roku, kiedy to wykonano 80 czterominutowych ekspozycji Urana. Zespół badawaczy zauważył później słabe pierścienie na 24 zdjęciach wykonanych rok wcześniej, zaś obserwacje wykonane we wrześniu 2005 roku ukazały pierścienie dokładniej.

Showalter znalazł także pierścienie na zdjęciach archiwalnych wykonanych z sondy Voyager-2 podczas przelotu w pobliżu Urana w 1986 roku. Pierwsze dziewięć pierścieni Urana odkryto w 1977 roku podczas obserwacji atmosfery. Podczas przelotu sondy Voyager w pobliżu Urana odkryto dodatkowo dwa wewnętrzne pierścienie i dziesięć księżyców, jednak nikt nie zauważył zewnętrznych pierścieni, ponieważ są znacznie słabsze i położone dalej od planety niż się spodziewano. Showalter znalazł je dopiero po analizie blisko stu zdjęć z Voyagera.

Ponieważ nowe pierścienie sa niemal przezroczyste, mogą być łatwiej zauważone gdy widać je od krawędzi. Pamiętajmy, że oś obrotu Urana jest ustawiona do ekliptyki pod kątem nieco ponad 90o. Z każdym rokiem Uran zbliża się do swojej równonocy, a gdy to nastapi w 2007 roku, wówczas Słońce zaświeci na Uranie dokładnie nad równikiem planety. Wówczas nadejdzie najlepszy czas na obserwacje pierścieni, gdyż będa one zwrócone do Ziemi krawędzią, przez co staną się jaśniejsze.

Autor

Leszek Błaszczyk

Komentarze

  1. Mikkael    

    Misja na Urana — Słyszałem o projekcie “Neptune Orbiter” z lądownikiem na Trytona , ale czy brana jest pod uwagę sonda na Urana ?

  2. procyon    

    błąd — Do Urana zbliżyła się jak dotąd tylko jedna sonda – Voyager 2 w styczniu 1986 roku, a w newsie napisane jest: ” Podczas przelotów sond w pobliżu Urana …”

Komentarze są zablokowane.