Listopad – przedostatni miesiąc 2023 roku – rozpoczął się na dobre. Mimo nieubłaganie zbliżającej się zimy temperatura jest stosunkowo wysoka, co umożliwia nam prowadzenie długich obserwacji nocnych. W pierwszy dzień miesiąca Słońce znajdowało się nad horyzontem przez 9 godzin i 48 minut. Wschód miał bowiem miejsce o 6:29 a zachód o 16:17. Maksymalna wysokość horyzontalna naszej gwiazdy wynosiła zaledwie 26°. Ostatniego dnia listopada dzień potrwa 8 godzin i 26 minut. Słońce wzejdzie o 7:15 i nad horyzontem będzie przebywać do 15:41. Tego dnia wzniesie się maksymalnie na 19°.
Większą część miesiąca nasza gwiazda spędzi w konstelacji Wagi. W ostatnim tygodniu listopada Słońce „przesunie się” do gwiazdozbioru Skorpiona.
Pozycja Słońca 30.11.2023 o 12:00, wysokość horyzontalna wyniesie 18°.
Księżyc
Srebrny Glob rozpoczął miesiąc w gwiazdozbiorze Byka. Jego faza wynosiła wówczas 88% i zbliżała się do ostatniej kwadry. 5 listopada nad ranem dokładnie połowa satelity była oświetlona. Przez kolejne dni Księżyc będzie zbliżał się do Słońca na sferze niebieskiej, by 13 listopada, znajdując się w konstelacji Wagi, wejść w nów. Od tego momentu faza Księżyca będzie rosnąć, by 20 listopada osiągnąć 50% tj. pierwszą kwadrę. Satelita zakończy miesiąc z tarczą niemal w pełni rozświetloną, wejdzie bowiem w pełnię 27.11 późnym wieczorem.
Planety
Merkury przez większą część listopada będzie przebywał blisko Słońca – jego odległość nie przekroczy 20°, co w połączeniu z niedużym nachyleniem ekliptyki do horyzontu nie pozwoli na jego obserwacje. Elongacja Wenus wynosi obecnie ponad 40° i nie spadnie poniżej tej wartości do końca miesiąca. Piekielna planet jest świetnie widoczna nawet kilka godzin przed świtem.
Pozycja Wenus 15.11.2023 o 5:00, 1 h 52 min przed wschodem.
Mars towarzyszy na niebie Słońcu, przez co jego obserwacje nie będą możliwe w najbliższym czasie. Największa planeta Układu Słonecznego – Jowisz wszedł w opozycję 3 listopada. Oznacza to, że gazowy gigant i Słońce znajdowały się naprzeciwko siebie na sferze niebieskiej. Obecnie panują bardzo dobre warunki do długich obserwacji władcy pierścieni (wschód następuje wczesnym wieczorem, zachód natomiast niedługo przed świtem). Jasność Jowisza będzie wynosić ok -2,7 magnitudo. Przez cały miesiąc możemy również podziwiać Saturna, który znajduje się nad horyzontem przez pierwszą połowę nocy. Uran podobnie jak Jowisz wejdzie w tym miesiącu w opozycję. Zjawisko to będzie miało miejsce 13 listopada. Dzięki temu warunki do obserwacji planety za pomocą teleskopu będą wyśmienite. Neptun – zmieni gwiazdozbiór z Ryb na Wodnika 26 listopada. Lodowy gigant będzie gościł nad horyzontem przez większą część nocy.
Deszcze meteorów
W tym miesiącu występują Południowe Taurydy – meteory związane z gwiazdozbiorem Byka. Maksimum roju przypada na 5.11. Można je obserwować od początku listopada do 20 dnia tego miesiąca. Wartość ZHR wynosi zaledwie 5-10. Radiant roju ma kształt owalu rozpiętego na 20° w osi rektascensji i 10° w osi deklinacji. Sprawia to, że meteory te można obserwować niemal ze wszystkich szerokości geograficznych (choć obserwatorom na półkuli północnej będzie łatwiej).
Środek radiantu Tauryd Południowych (na żółto) 5.11.2023 o 22:00.
W listopadzie swoje maksimum ma również rój Leonidów – meteorów związanych z konstelacją Lwa. Ich pochodzenie łączy się z kometą 55P/Tempel-Tuttle, która ostatnio dotarła do peryhelium w 1998 roku. Można je obserwować od 6 listopada do końca miesiąca. Maksimum przypada na noc z 17 na 18. Rój ten charakteryzuje się dość małą liczbą meteorów na godzinę tj. 10-15. Ich średnia szybkość wynosi 71 km/s.
Radiant Leonidów (na żółto) 18.11.2023 o 5:00.
Zorza polarna
W pierwszy weekend listopada mieliśmy okazję obserwować z terenów Polski zorzę polarną. Sytuacja ta była wyjątkowa, ponieważ spektakl był widoczny nawet z południowych obszarów naszego kraju. Wszystko to było możliwe dzięki dwóm koronalnym wyrzutom masy na Słońcu, które miały miejsce w nocy 31.10/1.11 oraz 3.11.
Warto tutaj przypomnieć jak powstaje zorza polarna. Na Ziemię stale dociera strumień naładowanych cząstek emitowanych przez naszą gwiazdę. Gdy Słońce wykazuje się większą aktywnością, produkuje więcej takich energetycznych cząstek. Ziemskie pole magnetyczne „wychwytuje” je, kierując wzdłuż linii pola magnetycznego (które łączą ziemskie bieguny magnetyczne). Wskutek tego dochodzi do wzbudzenia atomów w obszarach polarnych, a tym samym ich świecenia.
Dobrym miejscem do śledzenia przyszłych szans na podobne widowiska jest oficjalna strona National Oceanic and Atmospheric Administration, gdzie znajduje się prognoza zórz polarnych na przyszłe 30 minut. Polecamy sprawdzać to miejsce i przygotować się na obserwacje tego fantastycznego zjawiska.
Prognoza zorzy polarnej na 21:00 UTC 6.11.2023.
