O obiekcie:

Gromada kulista M15 została odkryta przez Włocha – Jean-Dominique Maraldiego w 1746 r. Niespełna 20 lat później obserwował ją Charles Messier i włączył w skład obiektów tworzących I edycję słynnego katalogu Messiera. Obaj astronomowie nie dysponowali wystarczająco dużym teleskopem, aby móc zaobserwować pojedyncze gwiazdy, z których składa się gromada. To, co widzieli, przypominało mgiełkę, więc początkowo M15 była uznawana za mgławicę. Dopiero William Herschel, tak samo, jak w przypadku innych gromad kulistych z katalogu Messiera, zaobserwował pojedyncze gwiazdy. Wraz z coraz to nowszymi, większymi teleskopami, można było zobaczyć więcej gwiazd tworzących obiekt M15 i nie tylko ich. W 1928 r. Francis Pease zaobserwował mgławicę planetarną znajdującą się wewnątrz M15. Oznaczona jako Pease 1, jest jedną z czterech mgławic planetarnych zlokalizowanych w gromadach kulistych.

Wiek Wielkiej Gromady w Pegazie jest szacowany na około 12 miliardów lat, przez co jest uznawana za jedną z najstarszych gromad w Drodze Mlecznej. Znajduje się on w odległości 35 tysięcy lat świetlnych od Ziemi w obszarze znanym jako halo naszej galaktyki.

Większość obiektów tworzących M15 jest skoncentrowana blisko środka gromady, co przejawia się w rozmieszczeniu masy – jej połowa rozmieszczona jest na wewnętrznym obszarze 10 lat świetlnych, natomiast reszta rozrzucona jest na pozostałe 165 lat świetlnych średnicy gromady. W 2002 roku, na podstawie obserwacji Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, pojawiła się hipoteza, że wewnątrz M15 mogą się znajdować gwiazdy neutronowe lub średniej wielkości czarna dziura. Z tych dwóch możliwości bardziej prawdopodobna jest czarna dziura i obecnie przyjmuje się, że to ona znajduje się w gromadzie.

Jak przystało na jedną z największych gromad w Drodze Mlecznej, w M15 znajdziemy dużą różnorodność obiektów. W ponad 100-tysięcznej populacji gwiazd tworzących gromadę, znajdziemy ponad 100 gwiazd zmiennych, 8 pulsarów i układ podwójny gwiazd neutronowych oznaczony jako M15 C.

Zdjęcie powstało ze złożenia obrazów zarejestrowanych przez dwie kamery Kosmicznego Teleskopu Hubble’a w zakresie światła widzialnego (filtry 438 nm i 606 nm ), ultrafioletu (filtry 275 nm i 336 nm) oraz podczerwieni (filtr 814 nm).

Podstawowe informacje:

  • Typ obiektu: gromada kulista
  • W katalogu NGC: NGC 7078
  • Jasność obserwowana: 6,2
  • Gwiazdozbiór: Pegaz
  • Rektascensja: 21h 29m 058,33s
  • Deklinacja: 12o10’01,2″
  • Rozmiar kątowy: 18′

Jak i kiedy obserwować:

Gromadę M15 można znaleźć na niebie mniej więcej w 1/4 odległości pomiędzy gwiazdami: ε Peg (Enif) w gwiazdozbiorze Pegaza oraz γ Del będącą „nosem” Delfina. Wielka Gromada jest widoczna przy użyciu lornetki, ale dla uzyskania wyraźniejszego obrazu, lepiej skorzystać z teleskopu. Najlepszym okresem do obserwacji M15 są miesiące od lipca od października. Przy czym od września należy tę gromadę obserwować na początku nocy.

Autor

Avatar photo
Anna Wizerkaniuk

Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Elektronika na Politechnice Wrocławskiej, członek Zarządu Klubu Astronomicznego Almukantarat, miłośniczka astronomii i książek