Strzelec jest jednym z gwiazdozbiorów, które w naszej części świata znane są już od starożytności. Jego obecna nazwa pochodzi z łaciny, od słowa „sagitta”, oznaczającego strzałę. Jednak historia wszystkich pozostałych imion, jakie poszczególne kultury nadały Strzelcowi, jest o wiele bardziej interesująca, niż można by przypuszczać.

Przede wszystkim Strzelec nie zawsze i nie wszędzie nazywany był tak samo. Prawdopodobne jest, że w starożytnej Mezopotamii nosił imię Pabilsag – pochodzi ono od mało znanego boga, później utożsamianego z Ninurtą. Dziedziną tego ostatniego, oprócz rolnictwa i wojny, było polowanie, co łączy się z obecnym wyobrażeniem Strzelca – postaci z łukiem. Jednak wersja ta nie jest pewna i można jej przeciwstawić inną, według której gwiazdozbiór przedstawia boga imieniem Nedu, którego zadaniem była obrona bram podziemia, świata umarłych.

Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Strzelca w otoczeniu sąsiednich gwiazdozbiorów. Białe okręgi z przypisanymi numerami to oznaczenia obiektów z katalogu Messiera – galaktyk, gromad.

Sumeryjski gwiazdozbiór w niezmienionej formie przejęli mieszkańcy starożytnej Grecji. Mieli jednak własną mitologię, wobec czego Strzelec otrzymał nową historię.

Grecy identyfikowali go centaurem – istotą, która ma dolną połowę ciała konia, a górną człowieka. Jednak kiedy chodzi o nadanie mu imienia, sprawa się komplikuje. Tradycyjnie Strzelcem był centaur Chiron, syn Kronosa (tytana i boga rolnictwa) i Filyry (okeanidy, nimfy morskiej). To właśnie on uczył żeglować Jazona, prowadzącego Argonautów do Złotego Runa. Jednak oprócz Strzelca na niebie jest gwiazdozbiór nazywany bezpośrednio Centaurem i to właśnie on bezsprzecznie ma przedstawiać Chirona. Albo więc ta sama postać dwukrotnie pojawia się wśród gwiazd, albo powinniśmy przyjrzeć się drugiej wersji legendy. Według niej Chiron wymyślił oba powyższe gwiazdozbiory, by pomóc Argonautom w nawigacji podczas ich podróży.

Istnieje również trzecia opowieść. Według niej Strzelec to Krotos – syn Pana, greckiego boga lasów – wynalazca łucznictwa. Według mitu Krotos żył wśród muz, które po jego śmierci poprosiły Zeusa, by umieścił go na niebie.

Strzała, którą trzyma Strzelec, wskazuje na gwiazdę Antares, serce Skorpiona. Zadaniem Strzelca jest obrona Herkulesa przed atakiem tego jadowitego pajęczaka – a może łucznik chce po prostu zemścić na Skorpionie, zabójcy Oriona, również umieszczonego pomiędzy gwiazdami.

Powyższy obrazek pochodzi z pracy Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia wizję centaura-strzelca na tle tworzących go gwiazd.

Patrząc na gwiazdozbiór Strzelca, zaraz za nim zobaczymy pas Drogi Mlecznej, w tym miejscu najjaśniejszy. Dzięki temu w obrębie Strzelca znajduje się wiele obiektów głębokiego nieba, jak mgławice, gromady i Chmury Gwiazd Strzelca – Wielka i Mała. Te ostatnie to nie obiekty w ścisłym znaczeniu tego słowa, a raczej fragmenty Drogi Mlecznej, które nie są zasłonięte gazem ani pyłem, a przez to dobrze widoczne i jasne. Z mgławic najbardziej warte uwagi są chyba Mgławica Laguna (M8), Omega (M17) oraz Czerwony Pająk (NGC 6537).

W starożytności Strzelec należał (i wciąż należy) do gwiazdozbiorów przecinających ekliptykę, w związku z czym jest jednym z tak zwanych gwiazdozbiorów zodiakalnych.

W Polce widoczny jest tylko fragment gwiazdozbioru Strzelca w okresie letnim.

Mgławica Laguna, skatalogowana przez Charlesa Messiera jako M8. Jest to jeden z obiektów zawartych w obrębie gwiazdozbioru Strzelca.

Autor

Matylda Kołomyjec