Złota Ryba to jeden z najmniejszych gwiazdozbiorów. Jest to konstelacja nieba południowego, niewidoczna z terenów Polski. Została stworzona przez holenderskiego astronoma Petrusa Planciusa na podstawie obserwacji Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Pierwszy raz skatalogował ją Johann Bayera w 1603 roku i umieścił ją w swoim atlasie nieba pod tytułem „Uranometria”. Nazwa „Złota Ryba” nie jest pierwsza ani jedyna – „Dorado”, oficjalne oznaczenie gwiazdozbioru pochodzące z łaciny, to słowo oznaczające koryfenę, czyli złotą makrelę, ale konstelacja była również przedstawiana jako ryba miecz.
Choć w obrębie gwiazdozbioru nie można znaleźć żadnych obiektów katalogu Messiera i nie są z nią powiązane żadne deszcze meteorów, nie oznacza to, że nie zasługuje na uwagę – na jej tle znajduje się Wielki Obłok Magellana.

Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Złotej Ryby w otoczeniu sąsiednich konstelacji. Białymi okręgami zostały oznaczone obiekty głębokiego nieba.

Najjaśniejsza gwiazda konstelacji to Alpha Doradus (α Dor). To jedna z najjaśniejszych nam znanych gwiazd podwójnych. Jej jasność zmienia się w granicach od 3,26 do 3,3 magnitudo. Jest od nas oddalona o około 169 lat świetlnych. Gwiazdozbiór zawiera również kilka interesujących gwiazd zmiennych, w tym gwiazdę zmienną typu Mira Ceti – R Doradus (HD 29712). Jednak najbardziej znaczącą z nich będzie S Doradus, jedna z najjaśniejszych znanych gwiazd. Niestety z dystansu 169 tysięcy lat świetlnych nie można jej dostrzec gołym okiem: jej obserwowalna wielkość fluktuuje od 8,6 do 11,5 magnitudo. Ta konkretna gwiazda była pierwszą z nazwanego po niej typu gwiazd zmiennych S Doradus. Charakteryzuje się dużą, zmienną jasnością i okazjonalnymi rozbłyskami.

Gwiazdozbiory nieba południowego przedstawione w „Uranometrii” Johanna Bayera. Złota Ryba znajduje się na samym dole ilustracji.

Wśród licznych obiektów głębokiego nieba zawartych w konstelacji Złotej Ryby na uwagę zasługuje przede wszystkim Wielki Obłok Magellana. Jest to – znana zapewne Czytelnikowi – galaktyka satelitarna Drogi Mlecznej. Jej nieregularny kształt to prawdopodobnie wynik jej oddziaływania grawitacyjnego z naszą galaktyką i Małym Obłokiem Magellana, który można znaleźć w konstelacji Tukana. Co interesujące, Wielki Obłok Magellana był znany astronomom na wiele lat zanim powstał gwiazdozbiór Złotej Ryby. Pierwszy raz ta galaktyka została opisana przez perskiego astronoma imieniem Abd al-Rahman al-Sufi w 964 roku. Nieco później, bo w 1503-4 roku, Amerigo Vespucci wspomniał o niej w jednym ze swoich listów. Obłok został jednak nazwany nazwiskiem Ferdynanda Magellana, bo to właśnie on zapoznał z jego istnieniem Europejczyków.
W Złotej Rybie można też znaleźć liczne mgławice, na przykład Mgławicę Tarantula, a także gromady gwiazd i pozostałości po dawnych supernowych.

Zdjęcie Wielkiego Obłoku Magellana zrobione przez teleskop VISTA.

Autor

Matylda Kołomyjec