Zaczął się ostatni miesiąc wiosny, a w weekend zacznie się szósty miesiąc 2019 roku, w którym Słońce pokonuje najbardziej na północ wysuniętą część ekliptyki. W związku z tym czerwiec odznacza się najkrótszymi nocami i najdłuższymi dniami. W tym miesiącu największa jest również szansa na dostrzeżenie obłoków srebrzystych, czyli zawieszonych wysoko w atmosferze chmur, oświetlanych przez Słońce nawet w najciemniejszej części nocy, a także na dostrzeżenie tzw. łuku okołohoryzontalnego, a więc małej, lecz intensywnej tęczy, powstającej 46° pod Słońcem i na naszych szerokościach szerokościach geograficznych widocznej tylko latem w godzinach okołopołudniowych (więcej o tym zjawisku na bardzo dobrej angielskojęzycznej stronie Atmospheric Optics, lub na Wikipedii.

3 czerwca Księżyc przejdzie przez nów i na początku tygodnia można dostrzec go tuż przed świtem, lecz ze względu na to, że z naszej perspektywy Srebrny Glob jest daleko pod ekliptyką, która tworzy mały kąt z linią widnokręgu, zniknie on w zorzy porannej na kilka dni przed nowiem. Na niebie wieczornym pogarszają się warunki obserwacyjne Marsa. Na pożegnanie przed wrześniową koniunkcją ze Słońcem spotka się on z Merkurym, który po zeszłotygodniowym spotkaniu ze Słońcem dąży do maksymalnej elongacji wschodniej 25 czerwca i zacznie być widoczny w drugiej części tygodnia. Planety staną się parą na cały miesiąc i znikną razem w zorzy wieczornej wraz z początkiem lipca. Jowisz jest tuż przed opozycją i świeci na niebie prawie przez całą noc. Szybko poprawia się też widoczność Saturna, któremu do opozycji został niewiele ponad miesiąc.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca w ostatnim tygodniu maja 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

W minioną niedzielę po południu naszego czasu Księżyc przeszedł przez ostatnią kwadrę i zbliża się do nowiu, przypadającego 3 czerwca przez południem czasu polskiego. Jak widać na załączonej mapce Srebrny Glob przebywa obecnie pod ekliptyką, która wciąż jest nachylona niekorzystnie do widnokręgu o tej porze doby, co spowoduje, że Księżyc w drugiej części tygodnia przestanie być widoczny i zginie w zorzy porannej. Do końca maja naturalny satelita Ziemi odwiedzi gwiazdozbiory Wodnika, Wieloryba i Ryb, mijając przy tym planetę Neptun, lecz ta z dużych północnych szerokości geograficznych wciąż jest niewidoczna ze względu na jasne tło nieba. Dlatego nie zaznaczyłem jej położenia na mapce. W wizytowanych przez Księżyc konstelacjach nie ma jasnych gwiazd. W poniedziałek 27 maja jego tarcza pokaże fazę 46% i na godzinę przed świtem zdąży się wznieść na 10°, we wtorek 28 maja o tej samej porze będzie to już odpowiednio 37% i 7°, w środę 29 maja — 28% i 5°, zaś w czwartej 30 maja — 20% i 2°.

 

 

Animacja pokazuje położenie Marsa i Merkurego w ostatnim tygodniu maja 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

W przyszłym tygodniu Księżyc przeniesie się na niebo wieczorne, gdzie dołączy do obecnego tam już od dłuższego czasu Marsa oraz do Merkurego, który zacznie wyłaniać się z zorzy wieczornej pod koniec tego tygodnia, dążąc do maksymalnej elongacji wschodniej 25 czerwca, gdy oddali się od Słońca na ponad 25°. Zanim to jednak nastąpi w najbliższych dniach dalszemu pogorszeniu ulegną warunki obserwacyjne planety Mars. Godzinę po zmierzchu Czerwona Planeta wznosi się na wysokość niewiele przekraczającą 10° (pod koniec tygodnia nawet mniejszą). Jej jasność wynosi +1,8 magnitudo, stąd o tej porze doby ciężko jej się przebić przez jasne niebo i najlepiej zaczekać jeszcze przynajmniej pół godziny, ale do tego czasu wysokość planety nad widnokręgiem zmniejszy się do 5°.

Pierwsza planeta od Słońca zacznie się pokazywać nad widnokręgiem w ostatnich dniach maja. Ostatniego dnia miesiąca godzinę po zmierzchu Merkury zajmie pozycję na wysokości około 1°, zaś 2 dni później — o 1° większą. Na szczęście planeta jest bardzo jasna, świeci blaskiem mniej więcej -1 magnitudo, dzięki czemu łatwiej jest jej przebić się przez zorzę wieczorną. Tarcza planety ma średnicę 5″ i fazę ponad 80%. Do końca tygodnia dystans między Merkurym a Marsem zmniejszy się do 15°.

 

 

Mapka pokazuje położenie Jowisza i Saturna w ostatnim tygodniu maja 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Najlepsze warunki obserwacyjne mają dwie ostatnie jasne planety Układu Słonecznego. Jowisz znajdzie się w opozycji do Słońca 10 czerwca, natomiast Saturn — 9 lipca i obie planety można obserwować przez większą część nocy. Niestety ich położenie nisko w gwiazdozbiorach Wężownika (Jowisz) i Strzelca (Saturn) oznacza, że ich maksymalna wysokość osiągnie mniej więcej 15°, a stąd duży wpływ na obraz ich tarcz przez cały czas ma silne falowanie naszej atmosfery.

Planeta Jowisz wschodzi tuż po zachodzie Słońca i pozostaje widoczny przez całą najciemniejszą część nocy. Planeta góruje około godziny 1:30, świecąc z jasnością -2,6 magnitudo. Już lornetka wystarczy do dostrzeżenia szczegółów jej tarczy o średnicy 46″.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 27 maja, godz. 0:34 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 12″, 93″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 28 maja, godz. 3:16 – Io chowa się w cień Jowisza, 7″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 28 maja, godz. 21:42 – o wschodzie Jowisza cień Ganimedesa na tarczy planety (w IV ćwiartce),
  • 28 maja, godz. 22:52 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 28 maja, godz. 23:58 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 29 maja, godz. 0:36 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 29 maja, godz. 0:54 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 29 maja, godz. 1:10 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 29 maja, godz. 2:48 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 29 maja, godz. 3:06 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 29 maja, godz. 21:44 – Io chowa się w cień Jowisza, 6″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 30 maja, godz. 0:14 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 30 maja, godz. 4:04 – Europa chowa się w cień Jowisza, 10″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 31 maja, godz. 22:18 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 31 maja, godz. 22:48 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 1 czerwca, godz. 0:52 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 1 czerwca, godz. 1:20 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 3 czerwca, godz. 1:03 – minięcie się Kallisto (N) i Europy w odległości 36″, 70″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 3 czerwca, godz. 2:35 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 12″, 91″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza.

 

Widać, że szybko zbliżają się do Jowisza miejsca znikania jego księżyców w cieniu, a w drugiej dekadzie czerwca, po opozycji, wejścia księżyców w cień ich planety macierzystej przestaną być widoczne, staną się za to dla nas dostępne wyjścia z cienia, czyli końce zaćmień.

Planeta Saturn znajduje się niecałe 30° na wschód od Jowisza, we wschodniej części gwiazdozbioru Strzelca i wschodzi oraz góruje dwie godziny po nim. Niestety na bardzo podobnej wysokości. Jasność Saturna przekroczyła już +0,3 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 18″. Maksymalna elongacja Tytana, największego i najjaśniejszego księżyca Saturna, tym razem wschodnia, przypada w sobotę 1 czerwca.

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher