Gwiazdozbiór Barana, jeden z gwiazdozbiorów zodiakalnych, nie jest największy na jesiennym niebie, jednak jego historia i znaczenie sprawiają, że warto go odnaleźć w chłodne wieczory. Niegdyś pełnił szczególną funkcję: dwa tysiące lat temu w obrębie tego gwiazdozbioru znajdował się punkt przecięcia równika niebieskiego z ekliptyką. Ów punkt – dzisiaj w gwiazdozbiorze Ryb – wciąż nazywany jest punktem Barana. Gdy Słońce się w nim znajduje, mówimy o równonocy wiosennej.
Konstelację można rozróżnić po charakterystycznym kształcie, przypominającym pistolet skierowany w gwiazdozbiór Perseusza lub rogi zwierzęcia, którego nazwę otrzymała.
Jako pierwsi gwiazdozbiór Barana nazwali Sumerowie. Już wtedy ta część nieba była rozpoznawana w obecnym kształcie, a także odgrywała niemałą rolę kulturze. Podczas równonocy wiosennej Asyryjczycy składali ofiarę właśnie z barana. W starożytnej Grecji konstelacja również miała duże znaczenie. Helleni nazywali gwiazdozbiór „księciem wszystkich znaków”. Był on utożsamiany ze skrzydlatym, złotym baranem – Chrysomallosem. Hermes wysłał go, by uratować dzieci króla Atamasa – bliźnięta Fryksosa i Hellę – od złej macochy Ino. Zwierzę poniosło ich aż do króla Kolichidy, która znajdowała się w okolicach Kaukazu. Władca imieniem Ajetes przyjął rodzeństwo i dał chłopcu swoją córkę za żonę. Baran został złożony w ofierze, a jego runo zamieniło się w złoto. Wisząc na drzewie, było pilnowanie przez nigdy nie zasypiającego smoka. Inna wersja mitu mówi, że Hella podczas podróży spadła do morza w miejscu cieśniny, którą Grecy nazywali Hellespontem, obecnie nazywaną Dardanele. Magiczne runo zostało podarowane w podzięce Zeusowi, który umieścił je wśród gwiazd. Wzbudzało ono niemałe emocje, ponieważ właśnieje go szukali Argonauci w swojej wyprawie.
Powyższy obrazek przedstawia wyobrażenie Barana na tle gwiazd tworzących jego konstelację. Pochodzi z dzieła Heweliusza pod tytułem „Uranographia”.
Głównymi gwiazdami w Baranie są Hamal (α Ari),po arabsku „owca”, Sheratan (β Ari), po arabsku „dwa znaki”, i Mesarthim (γ Ari), z hebrajskiego „kapłan”. Tworzą one charakterystyczny łuk w konstelacji. Wokół pierwszej z wymienionych gwiazd krąży egzoplaneta wielkości Jowisza odkryta w 2011 roku. Najjaśniejsza gwiazda Barana była też używana w astronawigacji, jako że punkt równonocy leży niecałe 9 stopni od niej. Mesarthim nazywano kiedyś „pierwszą gwiazdą Barana”, gdyż leżała jeszcze bliżej punktu Barana, niż obecnie Hamal, jednak etymologia nazwy oznaczającej kapłana jest nieznana. Atrakcją konstelacji jest także NGC 772. Jest to duża galaktyka spiralna, w której w 2003 roku zaobserwowano aż dwie supernowe. Pomimo swojego małego rozmiaru gwiazdozbiór Barana kryje różne ciekawostki i niesamowitą historię. Warto spojrzeć na niego w bezchmurną noc.
Galaktyka spiralna NGC 772
Korekta – Matylda Kołomyjec
