Jedyny naturalny satelita Ziemi, zarazem jej najbliższy astronomiczny sąsiad i najjaśniejszy oprócz Słońca obiekt na niebie. Siódmy Kontynent – tak nazywał naszego naturalnego satelitę radziecki astronom N.A. Warwarow. Były ku temu dwa powody: pierwszy to domniemanie, iż nasz Księżyc jest fragmentem Ziemi, jej „odpryskiem”; drugi – że jest on, obok rodzimej planety z jej lądami, najlepiej poznanym ciałem niebieskim, tworzącym jakby jeszcze jeden jej kontynent. Ponadto powierzchnia Księżyca jest mniejsza od powierzchni Azji, a nawet od powierzchni obu Ameryk.
Średnica księżyca wynosi ponad 1/4 średnicy Ziemi. Jest to drugi co do wielkości, w stosunku do średnicy planety macierzystej, księżyc w Układzie Słonecznym. Pierwszy jest Charon, księżyc Plutona, którego średnica wynosi około 1/2 średnicy planety.
Ten wierny towarzysz Ziemi nosi wiele imion – w kilku językach nazywa się miesiącem, co wskazuje na jego powodzenie w rachubie czasu. W języku polskim nazywa się Księżycem, w czym dopatruje się echa wierzeń prasłowiańskich – Księciem (władcą) było Słońce, a nasz naturalny satelita jego synem, czyli Księżycem.
Dzieje selenografii
Przez tysiąclecie widok Księżyca pobudzał do dociekań, lecz o ile zmiany faz nauczono się poprawnie objaśniać już w starożytności, to nieregularne plamy na jego tarczy długo pozostawały zagadką.
Jerzy Żuławski tworzył swoje wstrząsające opisy powierzchni Księżyca obserwując Tatry w świetle miesięcznym, usiłując wyczarować nieznany wówczas z bliska świat Srebrnego Globu z wyglądu potrzaskanych szczytów, chaosu połupanych płyt, szarych sieci rozpadlin i rumowisk piargów.
Anaksagoras z Kladzomenów występował z twierdzeniem, że Księżyc to druga Ziemia, a Herodot z Halikarnasu pisał, powołując się na nieznane nam źródła staroegipskie, iż Księżyc bogaty jest w góry.
Dopiero w 1609 r. Galileusz, skierowawszy na Księżyc skonstruowaną przez siebie lunetę, poznał rzeczywisty wygląd Srebrnego Globu, stwierdzając ponad wszelką wątpliwość, że powierzchnia Księżyca nie jest płaska. Odkrył on na Księżycu góry, doliny, i rozległe równiny, które uważał za morza.
Najpełniejszy wizerunek naszego naturalnego satelity dał w 1647 r. astronom-amator, Jan Heweliusz z Gdańska, w dziele pt. Selenographia, liczącym 495 stron tekstu. Znajduje się tam 40 rysunków Księżyca w różnych fazach i z licznymi szczegółami, a także 3 mapy. Systematyczne badania Heweliusz zapoczątkował w 1641 roku. Jego obserwacje i opisy powierzchni Księżyca były tak dokładne i staranne, że służyły ponad stulecie badaczom Srebrnego Globu. Nie bez powodu więc Jan Heweliusz (1611-1687) nazywany jest twórcą selenografii.
W następnych wiekach sporządzono coraz dokładniejsze wizerunki Księżyca. Ponowny rozkwit selenografii przypada na drugą połowę XIX wieku, kiedy do obserwacji Księżyca zastosowano duże teleskopy wyposażone w kamery fotograficzne.
Dziś atlasy naszego satelity są tak dokładne, że geografowie skarżą się, iż powierzchnia widocznej części Księżyca, znana jest lepiej niż powierzchnia Ziemi! Przekonanie to tak mocno zapadło w świadomości ówczesnych badaczy, że do chwili obecnej w oficjalnym nazewnictwie Księżycowe równiny są nazywane morzami, mimo iż już w XVIII wieku wiedziano, że na Księżycu niemożliwe jest istnienie otwartych zbiorników wody.
Wybrane fakty o Księżycu
Okres syderyczny: 27,32167 dnia
Okres synodyczny: 29,53059 dnia
Powierzchnia: 37,91 milionów km2
Średnia odległość od Ziemi: 384,400 km
Odległość od Ziemi w perygeum: 356,410 km
Odległość od Ziemi w apogeum: 406,740 km
Jasność w pełni: ponad -12m
Średnica: 3475 km
Średnica równikowa: 3,476 km
Średnica południkowa: 3,476 km
Masa: 0,012 mas ziemskich
Gęstość: 3,34 g/cm3
Przyśpieszenie grawitacyjne: 1,6 m/s2
Szybkość ucieczki: 2,38 km/s
Temperatura max.: +138oC
Temperatura min.: -171oC
Albedo : 0,12
