Astronomowie korzystający z radioteleskopu VLA (Very Large Array) odkryli pulsar, który okazał się zdecydowanie młodszy, niż początkowo szacowano. W połączeniu z innym odkryciem pulsara, który z kolei okazał się starszy niż początkowo sądzono, oznacza to że wiele założeń o tym, jak rodzą się pulsary oraz o ich wieku, wymaga ponownego rozpatrzenia.

Astronomowie przebadali pulsar B1951+32 oraz pozostałość supernowej CTB 80, wybuchu gigantycznej gwiazdy, podczas jej zapadania się do gęstej gwiazdy neutronowej. Obserwując ten obiekt od 1989 do 2000 roku za pomocą VLA, naukowcy mogli wyznaczyć ruch pulsara, poruszającego się w kierunku na zewnątrz pozostałości po wybuchu. To pierwszy przypadek bezpośredniego zaobserwowania przemieszczania się pulsara ze środka supernowej, gdzie według teorii powstał.

Śledząc ruch pulsara, astronomowie wyznaczyli jego prędkość: ponad 800 tysięcy km/h. Przy takim tempie, gwiazda powinna oddalić się z miejsca swoich urodzin do obecnego położenia w 64 tysiące lat. Oznacza to, że pulsar liczy sobie właśnie 64 tysiące lat.

Do tego momentu wszystko wydaje się oczywiste, proste i prawdziwe. Jednakże wyznaczony wiek różni się od czasu wyznaczonego za pomocą dotychczas używanej metody, polegającej na badaniu okresu obrotu pulsara. Dla B1951+32 otrzymano tą drogą wiek charakterystyczny na 107 tysięcy lat. Mamy zatem pulsar młodszy, niż przypuszczaliśmy. W roku 2000 inny pulsar okazał się z kolei znacząco starszy niż myślano. Zatem część założeń dotyczących wyznaczania wieku tych obiektów jest nieuzasadniona.

Dotychczas sądzono, że wskutek silnego pola magnetycznego, działającego jak gigantyczne dynamo, pulsar emitując światło, fale radiowe i inne promieniowanie, zwalnia swój ruch obrotowy. Stąd wniosek, że gwiazdy te rodziły się obracając się szybciej niż obecnie i że przy stałych właściwościach fizycznych – takich jak masa i natężenie pola magnetycznego – można wyznaczyć opóźnienie w ruchu korzystając z praw fizyki obracającego się w próżni magnesu.

Wszystkie te wnioski okazały się jednak nieścisłe w obliczu dwóch wspomnianych odkryć. Dalsze badania dopiero wykażą, co w ciągu ułamka sekundy, podczas którego z zapadającej się gwiazdy powstaje pulsar, decyduje o rotacji i dalszym zachowywaniu się pulsarów.

Autor

Wojciech Rutkowski