Wykonane przez satelitarne obserwatorium Chandra rentgenowskie zdjęcie pozostałości po supernowej DEM L71 ukazuje gorący wewnętrzny obłok świecącego żelaza i krzemu otoczony przez rozszerzającą się falę uderzeniową. Fala uderzeniowa jest widoczna także w świetle widzialnym. Dane z Chandry pokazują, że wewnętrzny obłok o temperaturze 10 milionów stopni jest pozostałością po wybuchu gwiazdy supernowej. Wybuch spowodował zniszczenie białego karła.

Fotografia wykonana w świetle linii H-alfa przedstawia pozostałość po supernowej DEM L71 (typu Ia).

DEM L71 to przykład struktury z podwójną falą uderzeniową. Przypuszczano wcześniej, że takie struktury powstają, gdy gwiazdy wybuchają i wyrzucają z wielką prędkością materię w otaczający je międzygwiezdny gaz. Powstaje fala uderzeniowa poruszająca się na zewnątrz od miejsca wybuchu. Wyprzedza ona wyrzuconą materię i tworzy struktury widoczne na zewnątrz mgławicy. Ciśnienie za falą uderzeniową powoduje powstanie drugiej fali poruszającej się do wewnątrz. Ogrzewa ona materię znajdującą się w centrum mgławicy.

Wyraźne oddzielenie fali uderzeniowej i ogrzanej materii widoczne na zdjęciach z Chandry pozwoliło astronomom wyznaczyć masę i skład chemiczny wyrzuconej materii. Masa okazała się być porównywalna z masa Słońca. Badania widmowe pozwoliły na stwierdzenie obecności żelaza i krzemu, a to doprowadziło do wniosku, że w obserwowanym miejscu Wszechświata doszło do wybuchu białego karła. Z rozmiarów i temperatury mgławicy wywnioskowano, że do eksplozji doszło kilka tysięcy lat temu.

Astronomowie zidentyfikowali dwa typy wybuchów gwiazd supernowych. Typ II, w którym wybucha masywna gwiazda oraz typ Ia, w którym wybucha biały karzeł, gdyż dochodzi do zapalenia się materii, którą ściągnął grawitacyjnie od krążącego wokół niego towarzysza. Jeśli masa białego karła przekroczy około 1,4 masy Słońce, staje się on niestabilny i wybucha w termojądrowej eksplozji. Właśnie takie zjawisko miało miejsce w przypadku DEM L71.

Jednym z celów badania pozostałości po supernowych jest stwierdzenie, z którym typem wybuchu mamy do czynienia. Zidentyfikowanie DEM L71 jako wybuchu typu Ia jest ważnym krokiem w zrozumieniu wybuchów tych gwiazd.

Autor

Michał Matraszek