Równo 27 lat temu z Centrum Kosmicznego im. Kennedy’ego wystartował wahadłowiec Discovery, który wyniósł na niską orbitę okołoziemską Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Od tego czasu teleskop przeprowadził ponad 1,3 mln obserwacji, dostarczając niesamowitych zdjęć.

Wyniesienie teleskopu w przestrzeń kosmiczną zrewolucjonizowało obserwacje astronomiczne. Choć Hubble nie jest pierwszym teleskopem tego typu, to jednak wcześniejsze nie odgrywały aż tak znaczącej roli. Nic dziwnego, że jest to najbardziej znany teleskop, o którym słyszeli nawet ci, którzy nie interesują się astronomią.

Podczas długoletniej służby, teleskop Hubble’a pokonał już 5 mld km cały czas obserwując różne obszary nieba. Część zebranych przez niego danych została opublikowana w ponad 12 000 opracowań, pozostałe trafiły do archiwum, które osiągnęło rozmiar ponad 100 TB. Jednak to, co budzi największe zainteresowanie to zdjęcia, na których uwieczniono blisko 40 000 obiektów. Z okazji 27 lat pracy Hubble’a wybrano 27 najlepszych zdjęć, które wykonał. Choć pewnie można by stworzyć zupełnie inne zestawienie. W końcu jest w czym wybierać.

1. „Filary Stworzenia”

Prawdopodobnie jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych zdjęć Hubble’a. Ogromne filary składające się z pyłu i gazu zawdzięczają swoją nazwę rodzącym się w ich wnętrzu gwiazdom. Choć wydają nowe pokolenie, to cały czas są niszczone przez promieniowanie ultrafioletowe pobliskich gwiazd. Oryginalne zdjęcie „Filarów Stworzenia” zostało wykonane w 1995 r. Z okazji 25-lecia uruchomienia teleskopu, wykonał on nowe, w dużo lepszej rozdzielczości, które jeszcze lepiej ukazuje piękno tej struktury.

NASA, ESA/Hubble, Hubble Heritage Team

Zdjęcie “Filarów Stworzenia” zostało wykonane przez HST w 2014 r. po 20 latach od ukazania się oryginalnej wersji.

2. Mgławica Orła

Choć w obrębie M16 znajduje się dużo obszarów o niesamowitym wyglądzie, m.in. gromada otwarta czy „Czarny Filar”, to jednak „Filary Stworzenia” są najczęściej uwieczniane. Tym razem jest to wersja wykonana w podczerwieni, dzięki czemu można ujrzeć to, co skrywa pył i gaz.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie w podczerwieni “Filarów Stworzenia” w mgławicy Orła zostało wykonane w 2015 r.

3. Abell 1689

Przypuszcza się, że gromada galaktyk Abell 1689 zawiera ich tysiące, a jej masa jest rzędu 500 bilionów mas Słońc. Masywność gromady pozwala na zaobserwowanie zjawiska soczewkowania grawitacyjnego.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonane w 2013 r.

4. NGC 1300

Jest to jedno z największych zdjęć całej galaktyki, jakie wykonał Kosmiczny Teleskop Hubble’a. NGC 1300 uważana jest za prototypową galaktykę spiralną z poprzeczką.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonane w 2005 r.

5. Mgławica Stożek

Została tak nazwana, ponieważ z obserwacji przeprowadzanych na ziemi wynikało, że jest w kształcie stożka. Dopiero, kiedy zainteresował się nią HST, ludzie ujrzeli kolejny filar pyłu i gazu, z którego rodzą się młode gwiazdy. Te, które już powstały u szczytu filara, powoli zaczynają go niszczyć. Dodatkowo promieniowanie ultrafioletowe pobudza wodór do świecenia, co objawia się w postaci czerwonego halo wokół filara.

NASA, ESA

Zdjęcie z 2002 r.

6. Mgławica Koński Łeb

Kolejna odsłona tego regionu, ale od wersji oryginalnej różni się zakresem fali elektromagnetycznej, w jakim została wykonana. Obiekt Bernard 33 widoczny jest w podczerwieni. Mgławica ta powstała zobłoku materii międzygwiazdowej. Gaz, który ją otaczał, już zniknął. Sama struktura jest dużo bardziej trwała i wolnej ulega korozji. Przypuszcza się, że mgławica Koński Łeb ma jeszcze 5 mln lat zanim całkowicie zniknie.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonane w 2013 r. z okazji 23 lat pracy Kosmicznego Teleskopu Hubble’a.

7. V838 Monocerotis

Hubble uchwycił na zdjęciu to rozprzestrzeniające się halo wokół gwiazdy V838 Mon już ponad dekadę temu. Pył międzygwiazdowy jest oświetlony przez czerwonego nadolbrzyma znajdującego się w centrum. Spiralna forma pyłu do złudzenia przypomina „Gwieździstą noc” Vincenta van Gogha. Choć obraz powstał w wyobraźni artysty, wiadomo, że znajduje on swoje odzwierciedlenie w przyrodzie, nawet jeśli dzieli nas 20 tys. lat świetlnych.

NASA, ESA/Hubble, Hubble Heritage Team

Gwiazda V838 Mon znajduje się w gwiazdozbiorze jednorożca. Zdjęcie zostało wykonane w 2004 r.

8. Omega Centauri

Największa gromada kulista w Drodze Mlecznej – Omega Centauri, nie tylko zawiera 10 mln gwiazd, ale jak wskazują badanie przeprowadzone przy pomocy HST oraz Południowego Teleskopu Gemini w Chile, skrywa też w swoim wnętrzu czarną dziurę.

NASA, ESA and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2008 r.

9. Pozostałości po supernowej N49

Choć wyglądem przypomina fajerwerki na pokazie sztucznych ogni, w rzeczywistości to szczątki supernowej znajdujące się w Wielkim Obłoku Magellana. N49 wybuchła tysiące lat temu. Materiał, który po niej pozostał, w przyszłości posłuży za budulec nowych gwiazd.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2003 r.

10. Mgławica Carina

Tym razem Hubble pokazuje nam miejsce narodzin gwiazd. Widok rodem z fantasy to mgławica Carina wyrzeźbiona przez wiatr i promieniowanie ultrafioletowe gwiazd, które tam się narodziły. Mgławica znajduje się 7,5 tys. lat świetlnych od Ziemi.

NASA, ESA, N. Smith, Hubble Heritage Team

Zdjęcie wykonano w 2007 r. Kolor czerwony odpowiada emisji siarki, zielony – wodoru, a niebieski – tlenu.

11. Galaktyka Cygaro

Jest to najlepsze ujęcie M82. „Płomienie” wodoru wydobywają się z centralnych części galaktyki, kształtem przypominając erupcję wulkanu. W centrum M82 rodzą się nowe gwiazdy, a proces ich powstawania przebiega 10 razy szybciej niż dzieje się to w Drodze Mlecznej.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2006 r.

12. Arp 273

Galaktyczna róża – rozciągnięte ramiona i zaburzona struktura większej z galaktyk wskazuje na interakcję pomiędzy tymi dwoma obiektami. Przypuszcza się, że mniejsza galaktyka przeszła przez większą sąsiadkę dokonując ogromnych zniszczeń.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjecie Arp 273 wykonano z okazji 21 rocznicy pracy HST w 2011 r.

13. Mgławica Ślimak

Hubble zaobserwował mgławicę Ślimak podczas deszczu Leonidów w listopadzie 2002 r. Aby ochronić główne lustro, teleskop został zwrócony tyłem do nadciągającego roju meteorów. Tym samym zwrócił się ku mgławicy i mógł uwiecznić ją na 9 forografiach.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie opublikowano w 2003 r.

14. Mgławica Spirograf

Błyszcząca jak wielofasetowy brylant, mgławica planetarna IC 418 znajduje się 2 tys. lat świetlnych od Ziemi. Do tej pory nie wyjaśniono, jak powstała jej niezwykła struktura., która wygląda jakby została narysowana przy pomocy spirografu. Przypuszcza się, że ma to związek z nieprzewidywalną gwiazdą zmienną znajdującą się w centrum mgławicy.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2000 r.

15. Mgławica Eskimos

Jest to pierwsze zdjęcie wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a po danej misji serwisowej w 1999 r. Wewnątrz tej mgławicy planetarnej widać święcące pozostałości po gwieździe, która była podobna do naszego Słońca.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2000 r.

16. Mgławica Siatkówka

Niemal symetryczna mgławica, choć pozornie wydaje się, że to tylko długi pas materii, w rzeczywistości będzie miała kształt torusa. Jest to kolejny przykład mgławicy planetarnej, w której wnętrzu znajduje się umierająca gwiazda.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2002 r.

17. Mgławica Czerwony Czworokąt

Obiekt ten jeszcze nie do końca przekształcił się w mgławicę planetarną. Choć umierająca gwiazda straciła już całą zewnętrzną powłokę, to nie ewoluowała jeszcze w białego karła. Sama mgławica jest interesująca ze względu na swój nietypowy kształt. W przyrodzie bardzo rzadko można zaobserwować coś co swym kształtem przypomina figurę geometryczną.

NASA/ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2004 r.

18. Mgławica Mrugająca

Oglądając ją przez amatorski teleskop, mgławica jest przyćmiona przez blask białego karła znajdującego się w jej centrum. Wiatr wytworzony przez gwiazdę wypycha starą materię tworząc wewnętrzny bąbel gorącego gazu, który jest otoczony jasną obwódką.

NASA, ESA

Zdjęcie wykonano w 1997 r.

19. Mgławica Kocie Oko

Jednym przypomina oko kota, innym Oko Saurona z „Władcy Pierścieni” Tolkiena. NGC 6543 jest jedną z pierwszych mgławic planetarnych, które zostały odkryte (dokonał tego William Herschel w 1786 r.), ale też jedną z najbardziej kompleksowych w swojej budowie. Zdjęcie wykonane przez Hubble’a po raz pierwszy przedstawia halo otaczające Kocie Oko. Składa się ono z 11 okręgów.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2004 r.

20. Mgławica Mrówka

Astronomowie nie są pewni, co spowodowało zwężenie w centralnej części mgławicy. Jedną z teorii jest obecność niewidocznej dla nas gwiazdy, która zabiera materię z tego regionu, inna wiąże się z polem magnetycznym.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2001 r.

21. Gromada gwiazd NGC 602

Młode gorące gwiazdy w gromadzie NGC 602 wyrzeźbiły jaskinię w otaczającym je obłoku międzygwiazdowym, znajdującym się w jednej z galaktyk satelitarnych Drogi Mlecznej – Małym Obłoku Magellana. Obraz ten został utworzony przy połączeniu danych z obserwacji Kosmicznego Teleskopu Hubble’a (kolor niebieski i zielony), Obserwatorium Rentgenowskiego Chandra (kolor fioletowy) i Kosmicznego Teleskopu Spitzera (kolor czerwony).

X-ray: NASA/CXC/Univ.Potsdam/L.Oskinova et al; Optical: ESA, NASA/STScI; Infrared: NASA/JPL-Caltech

Zdjęcie wykonano w 2013 r.

22. Mgławica Welon

5-10 tys. lat temu, nasi przodkowie zobaczyli wybuch masywnej gwiazdy w gwiazdozbiorze Łabędzia. Teraz możemy podziwiać to co po niej zostało w postaci mgławicy Welon. Na zdjęciu można zauważyć trzy różne kolory materii. Każdy z nich odpowiada innemu pierwiastkowi. Niebieski to tlen, zielony – siarka, a czerwony to wodór.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2007 r.

23. Arp 142

Galaktyczny pingwin opiekujący się jajkiem. Kiedyś NGC 2936 była zwykłą galaktyką spiralną, a NGC 2937 galaktyką eliptyczną. Dziś, po ich wzajemnych interakcjach, straciły pierwotny kształt. Możemy się go domyślać po pozostałościach – zgrubieniu centralnym, które tworzy oko pingwina czy zaburzonych ramionach NGC 2936. Choć nigdy nie dowiemy się, jak wyglądały wcześniej, nie ma czego żałować, bo i ten widok jest niezwykły.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2013 r.

24. Galaktyka Sombrero

Tym razem Teleskop Hubble’a skierował swoje lustro w kierunku jednej z najbardziej fotogenicznych galaktyk – galaktyki Sombrero. M104 znajduje się 35 mln lat świetlnych od Ziemi, na skraju gromady galaktyk w Pannie. Jej znakiem rozpoznawczym jest bardzo jasne, niemal białe zgrubienie centralne otoczone przez ciemne od pyłu ramiona.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2004 r.

25. Sharpless 2-106

Kosmiczna kolebka gwiazd, takie sformułowanie w pełni opisuje region Sh 2-106. Jest to ogromny obłok gazu, rozświetlony przez jasne, młode gwiazdy. Na zdjęciu uchwycono proces formowania się nowej – S106 IR, która wyrzuca materię z bardzo dużą prędkością, tym samym rozpraszając otaczający ją pył i gaz. Gwiazda ta osiągnęła już masę 15 razy większą od masy Słońca i obecnie znajduje się w końcowym etapie formowania. Niedługo się uspokoi i wejdzie w ciąg główny – dorosłe życie gwiazdy.

NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Zdjęcie wykonano w 2011 r.

26. Galaktyki Anteny

Galaktyki NGC 4038 i NGC 4039 od lat zderzają się ze sobą. Proces ten rozpoczął się setki milionów lat temu, a one nadal trwają w uścisku. Zderzenie było na tyle gwałtowne, by część gwiazd została wypchnięta z galaktyk i utworzyła łuk pomiędzy nimi.

ESA/Hubble, NASA

Zdjęcie wykonano w 2013r.

27. Wielka mgławica w Orionie

Na zdjęciu widoczne jest ponad 3 tysiące gwiazd. Wszystkie znajdują się na górach i w dolinach utworzonych przez pył i gaz. Można zobaczyć jak młode gwiazdy formują ten niezwykły krajobraz. Jasny, centralny obszar to dom czterech masywnych gwiazd tworzących Gromadę Trapez. To właśnie ich promieniowanie ultrafioletowe ma największy wpływ na strukturę mgławicy.

NASA, ESA, M. Robberto

Zdjęcie wykonano w 2006 r.