Zdjęcie w tle: NASA, ESA, CXC, i J. Strader (Michigan State University)

O obiekcie:

Obiekt, który Charles Messier oznaczył numerem 60 w swoim katalogu, to galaktyka eliptyczna, jedna z ponad 1300 znajdujących się w gromadzie galaktyk w Pannie. Jest to trzecia najjaśniejsza galaktyka w gromadzie. Jej średnica jest szacowana na 120 tysięcy lat świetlnych, a masa na około bilion (1012) mas Słońca.

W centrum M60 znajduje się czarna dziura. Jej masa to zaledwie 0,45% masy galaktyki, czyli 4,5 miliarda mas Słońca, ale w skali wszystkich odkrytych czarnych dziur, jest ona jedną z najmasywniejszych.

W pobliżu galaktyki M60 znajduje się nieco mniejsza galaktyka spiralna NGC 4647. Jako para figurują w Atlasie Osobliwych Galaktyk pod nazwą Arp 116. Przez lata astronomowie starali się określić, czy te dwie galaktyki oddziałują ze sobą. Na zdjęciach wyglądają, jakby lekko na siebie nachodziły, ale trudno było zaobserwować nowe procesy gwiazdotwórcze, które byłyby jednym z widocznych dowodów na wzajemną interakcję galaktyk. Przeanalizowane zdjęcia z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a sugerują, że mogą zachodzić między nimi interakcje pływowe. Prawdopodobnie galaktyki dopiero zaczęły ze sobą oddziaływać.

Galaktyka elpityczna M60 (NGC 4649) wraz z towarzyszącą jej galaktyką spiralną NGC 4647.

Prócz NGC 4647, galaktyce eliptycznej towarzyszy także kilka galaktyk karłowatych. Jedną z nich jest ultra kompaktowa M60-UCD1, która na obszarze o średnicy zaledwie 300 lat świetlnych mieści 140 milionów gwiazd. Możliwe, że jest to pozostałość po nieco większej galaktyce, której zewnętrzne obszary zostały oderwane w wyniku oddziaływania z M60. Taką hipotezę potwierdza fakt, że czarna dziura we wnętrzu M60-UCD1 stanowi 15% jej całej masy. Jest to mało prawdopodobne, by tak duża czarna dziura powstała w galaktyce karłowatej.

Na grafice zaznaczono galaktykę karłowatą M60-UCD1, krążącą wokół większej galaktyki M60.

Galaktyka M60 została odkryta przez niemieckiego astronoma Johanna Gottfrieda Köhlera w dniu 11 kwietnia 1779 r., choć wtedy była uważana za mgławicę. Köhler dokonał odkrycia podczas obserwacji komety Bodego (C/1779 A1). Dzień później, M60 niezależnie odkrył Włoch, Barnabus Oriani, także podczas obserwacji komety, a 15 kwietnia, również niezależnie, dokonał tego Charles Messier.

Jednymi z ważniejszych obserwacji M60 były te, poczynione przez Edwina Hubble’a w drugiej dekadzie XX w. W artykule z 1929 r. pt.: „Zależność między odległością a prędkością radialną wśród mgławic ekstra-galaktycznych”, Hubble podał prędkość radialną (składowa prędkości obiektu mierzona w linii prostej od obserwatora do obiektu) galaktyki M60 o wartości zbliżonej do rzeczywistej. Większym błędem było obarczone oszacowanie odległości do obiektu. Tu astronom pomylił się o około 15 milionów parseków, czyli prawie 49 milionów lat świetlnych. W efekcie Hubble otrzymał błędną wartość współczynnika proporcjonalności w Prawie Hubble’a–Lemaître’a. Podana przez niego wartość stałej Hubble’a to 500 km/s/Mpc. Obecnie przyjmuje się, że jest to ok. 70 km/s/Mpc.

Zdjęcie M60 wykonane przez Teleskop Chandra w zakresie promieniowania rentgenowskiego.

Podstawowe informacje:

  • Typ obiektu: galaktyka eliptyczna
  • Numer w katalogu NGC: 4649
  • Jasność: 9,8
  • Gwiazdozbiór: Panna
  • Deklinacja: 11°33’09,4″
  • Rektascensja: 12h 43m 40s
  • Rozmiar kątowy: 7’24” x 6′

Jak obserwować:

Ze względu na jasność galaktyki M60, do jej obserwacji najlepiej posłużyć się teleskopem. Można ją znaleźć, wykorzystując gwiazdy: Vindemiatrix (ε Vir) w Pannie oraz Denebolę (β Leo) w gwiazdozbiorze Lwa. M60 znajduje się w jednej czwartej odległości między nimi. Należy jednak uważać, gdyż w tym obszarze znajduje się wiele innych galaktyk z Gromady w Pannie, więc można ją pomylić z inną galaktyką. Obserwacje warto planować na wiosnę.

Autor

Avatar photo
Anna Wizerkaniuk

Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Elektronika na Politechnice Wrocławskiej, członek Zarządu Klubu Astronomicznego Almukantarat, miłośniczka astronomii i książek