Koniec grudnia i koniec całego 2010 roku najciekawszy pod względem astronomicznym będzie wieczorem i rano. Para Jowisz – Uran znika pod horyzontem około 22:30 i dwie godziny trzeba czekać do wschodu Saturna. Wieczorem jeszcze widoczny jest Neptun, zaś rano – Wenus, Merkury i najłatwiejszy do odnalezienia, zbliżający się do nowiu (okraszonym częściowym zaćmieniem Słońca) Księżyc.
Naturalny satelita Ziemi jest widoczny w drugiej połowie nocy. Przez cały czas jego faza będzie się zmniejszała od 63% w poniedziałkowy poranek do 5% w niedzielę. Nów Księżyca wypada we wtorek 4 stycznia 2011 i warto się na niego przygotować, ponieważ będzie widoczne wtedy częściowe zaćmienie Słońca, którego faza w naszym kraju będzie większa od 80% (na północy Polski).
Przez najbliższe 7 dni Księżyc przejdzie na niebie drogę od gwiazdozbioru Panny do gwiazdozbioru Strzelca, odwiedzając przy tym kilka jasnych gwiazd i 3 planety Układu Słonecznego.
We wtorek i środę rano Srebrny Glob będzie się znajdował w sąsiedztwie Saturna, a w środę dodatkowo bardzo blisko Spiki – najjaśniejszej gwiazdy w Pannie. Saturn zbliża się do gwiazdy θ Virginis i w tym tygodniu dystans między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszy się do 2°. Jasność Saturna wynosi 0,8 wielkości gwiazdowej, a średnica kątowa tarczy – 17″.
28 grudnia Księżyc będzie miał fazę 49% i będzie się znajdował 12,5 stopnia od Saturna. 29 grudnia faza Księżyca zmniejszy się do 38%, Srebrny Glob przesunie się kilkanaście stopni na południowy wschód i będzie się znajdował 9,5 stopnia na południe od Saturna i jednocześnie 4,5 stopnia na południowy zachód od Spiki.
Sylwestrowy poranek zastanie Księżyc w gwiazdozbiorze Wagi. W tym samym gwiazdozbiorze znajduje się obecnie Wenus. Planeta świeci obecnie z jasnością -4,5 magnitudo, jej tarcza ma wielkość 27″ i fazę 46%. 31 grudnia rano naturalny satelita Ziemi będzie w fazie 18% i będzie się znajdował niecałe 9° na południe od Wenus.
Ci, którzy z zabawy sylwestrowej będą wracać tuż przed wschodem Słońca będą mogli zobaczyć Księżyc w gwiazdozbiorze Skorpiona. Faza Srebrnego Globu zmniejszy się już do 11%, a w momencie pokazanym na mapce będzie świecił między Dschubbą (δ Sco) a π Sco, około półtora stopnia na południe od pierwszej z wymienionych gwiazd.
Drugiego poranka 2011 roku Księżyc przejdzie do gwiazdozbioru Wężownika. Jak już napisałem wyżej jego faza tuż przed wschodem Słońca będzie wynosiła zaledwie 5% i o godzinie 6:30 będzie się znajdował mniej niż 1° nad horyzontem, czyli jego obserwacja będzie bardzo trudna, o ile w ogóle możliwa do przeprowadzenia. Ułatwieniem (ale niezbyt dużym) do jego odnalezienia będzie jasny Merkury, który będzie się znajdował 6,5 stopnia na północny wschód od Srebrnego Globu, ale o tym więcej napiszę pod następnym obrazkiem (a właściwie animacją).
Animacja pokazuje położenie Merkurego wśród gwiazd w ostatnich dniach 2010 i na początku 2011 roku.
Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Pierwsza planeta od Słońca uświetni swoją obecnością przejście z 2010 do 2011 roku. Szansę na jej zobaczenie będą miały osoby wstające rano, ewentualnie wracające przed świtem z zabawy sylwestrowej. Maksymalna elongacja Merkurego (zachodniej) wypada 9 stycznia przyszłego, kiedy to jego odległość kątowa od Słońca będzie wynosić 23°. Jednak w naszym kraju podczas tej elongacji planeta będzie widoczna słabo, ponieważ godzinę przed świtem będzie się znajdowała co najwyżej 5° nad widnokręgiem.
W trakcie tego tygodnia jasność Merkurego wzrośnie z +1,1 do +0 magnitudo, jego średnica kątowa zmniejszy się od 9 do 8 sekund kątowych, zaś faza wzrośnie z 19% do 43%.
Do odnalezienia Merkurego można spróbować wykorzystać Wenus, która będzie się znajdowała około 25° na wschód od Merkurego. Jednak ze względu na dość dużą odległość nie będzie to bardzo dobry wskaźnik.
Mapka pokazuje położenie trzech planet olbrzymów w ostatnim tygodniu 2010 roku.
Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Czas przenieść się na niebo wieczorne, na którym jest coraz mniej czasu na obserwacje trzech z czterech planet olbrzymów. Najwcześniej, bo już przed 20:00 zachodzi Neptun i jest dostępny dla teleskopów jedynie przez około 2 godziny. Jasność Neptuna wynosi +8 magnitudo, a odnaleźć go można już 40' na północny wschód od gwiazdy µ Capricorni.
Widoczna przez większość 2010 roku para Jowisz – Uran chowa się pod horyzont około godz. 22:30. Jowisz zbliża się do Urana i jednocześnie do gwiazdy 20 Psc. W środę 29 grudnia Jowisz przejdzie zaledwie 7' (mniej niż 1/4 średnicy Księżyca) od 20 Psc, którą to gwiazdę w tym tygodniu będzie można pomylić z księżycami galileuszowymi Jowisza.
Największa planeta w Układzie Słonecznym zbliża się również do Urana. Na początku przyszłego tygodnia (konkretnie we wtorek 4 stycznia) planety będzie dzieliło od siebie 31', czyli tyle, co średnica Księżyca. Obie planety oddalają się od Ziemi i ich jasności i średnice kątowe maleją. Uran świeci z jasnością +5,9 wielkości gwiazdowej, Jowisz – z jasnością -2,3 wielkości gwiazdowej. Tarcza Jowisza będzie miała wielkość 38″, a więc już 12″ mniej, niż w czasie wrześniowej opozycji..
W układzie księżyców galileuszowych z naszego kraju będzie można zaobserwować następujące zjawiska:
- 27 XII godz. 16:30 zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
- 27 XII godz. 16:55 wejście Io na tarczę Jowisza,
- 27 XII godz. 18:15 wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 27 XII godz. 19:10 zejście Io z tarczy Jowisza,
- 27 XII godz. 20:29 zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 28 XII godz. 17:39 wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
- 28 XII godz. 18:24 Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 30 XII godz. 15:33 zejście Europy z tarczy Jowisza,
- 30 XII godz. 18:08 zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
- 30 XII godz. 21:58 Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 1 I godz, 18:16 Kallisto chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 1 I godz. 20:05 wyjście Kallisto zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia).
