Astronomowie używający Kosmicznego Teleskopu Hubble'a pomogli w określeniu odległości do Plejad – znanej gromady otwartej w Byku.

Gromada jest nie tylko znana ale i doskonale widoczna na zimowym niebie. Zdawać by się mogło, że takie możliwości obserwacyjne pozwalać powinny na łatwe określenie wszelkich jej parametrów. Jednak przez ostatnie 7 lat trwały w świecie astronomicznym dyskusje dotyczące odległości gromady.

Zagadka pojawiła się w 1997 roku kiedy Hipparcos, satelita wystrzelony przez Europejską Agencję Kosmiczną, zmierzył odległość Plejad i stwierdził, że jest ona o 10 procent mniejsza niż ta, która wynika z klasycznych metod porównywania gwiazd gromady z bliższymi gwiazdami. Jeśli pomiary Hipparcosa miały być poprawne, gwiazdy w Plejadach musiały być bardzo niezwykłe i świecić słabiej niż się spodziewano. Byłoby to wyzwanie dla wiedzy dotyczącej budowy gwiazd.

Pomiary wykonane przez instrument Fine Guidance Sensors na Kosmicznym Teleskopie Hubble'a pokazały, że Plejady znajdują się 440 lat świetlnych od Ziemi. Zgadza się to z wynikami sprzed Hipparcosa i różni od jego pomiarów o około 40 lat świetlnych. Wyniki z HST zostaną 1 lipca zaprezentowane spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego w Denver.

Wyniki zgadzają się także z pomiarami wykonanymi przez astronomów z California Institute of Technology i Jet Propulsion Laboratory. Wykonali oni obserwacje za pomocą interferometrów na Mt. Wilson i Mt. Palomar, określając że gromada znajduje się dalej niż 434 i bliżej niż 446 lat świetlnych od nas.

Metodą paralaksy określać można obecnie odległości gwiazd znajdujących się nie dalej niż około 500 lat świetlnych od Ziemi. W przypadku dalszych obiektów, mierzy się ich obserwowaną jasność i porównuje ją z blaskiem podobnych gwiazd znajdujących się blisko Ziemi.

Znajomość odległości bliskich obiektów jest kluczową sprawą jeśli chce się określać rozmiary Wszechświata” – powiedział David Soderblom ze Space Telescope Science Institute w Baltimore, kierownik badań HST. „Nowe wyniki uzyskane dzięki Teleskopowi pokazały, że pomiary Hipparcosa zawierają niewielki, ale znaczący błąd, który wymaga dalszego przestudiowania. Planowane są obecnie misje o większej czułości, które pozwolą na bezpośredni pomiar odległości dalej położonych obiektów„.

Soderblom i jego zespół wykorzystali Fine Guidance Sensors do pomiaru niewielkiej zmiany położenia gwiazd Plejad na niebie następującej, gdy Ziemia porusza się wokół Słońca wzdłuż swojej orbity. Im dalej obiekt się znajduje, tym wspomniana zmiana jest mniejsza. To właśnie zjawisko paralaksy.

Hipparcos był pierwszym kosmicznym obserwatorium mierzącym paralaksy gwiazd. Wcześniej astronomowie musieli polegać na znacznie mniej dokładnych pomiarach prowadzonych naziemnymi teleskopami.

Autor

Michał Matraszek