Po zeszłoniedzielnym nowiu Księżyc przeniesie się na niebo wieczorne, dążąc do I kwadry. O tej porze roku i doby jednak ekliptyka jest nachylona niekorzystnie, a dodatkowo Srebrny Glob kieruje się pod nią, stąd nie wzniesie się on wyżej, niż kilkanaście stopni ponad nocny widnokrąg. W pierwszej części tygodnia Księżyc przejdzie blisko planety Wenus i powędruje w kierunku planety Saturn, która wraz z odległym o niecałe 20° Jowiszem świeci przez całą noc. Również od zmierzchu do świtu można obserwować zbliżające się do maksimum swojej aktywności meteory z roju Perseidów oraz słabnącą gwiazdę nową V1405 Cas. W drugiej części nocy natomiast widoczne są planety Neptun i Uran oraz bardzo jasną obecnie gwiazdę Mira Ceti.

 

 

Animacja pokazuje położenie Księżyca i planety Wenus w drugim tygodniu sierpnia 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Księżyc spotkał się ze Słońcem w niedzielę 8 sierpnia po południu naszego czasu i już w poniedziałek 9 sierpnia, jakieś 28 godzin po nowiu, pokazał się na niebie wieczornym. Do tego czasu jego sierp zwiększy grubość do 2%. Niestety ekliptyka tworzy teraz mały kąt z widnokręgiem, stąd w opisywanym momencie Księżyc znajdował się tylko 1° nad zachodnią częścią nieboskłonu. Jasne tło nieba powodowało, że trudno go było dostrzec bez lornetki.

W dniach 10 i 11 sierpnia Srebrny Glob odwiedzi planetę Wenus, która dąży do październikowej maksymalnej elongacji, ale także padła ofiarą niewielkiego nachylenia ekliptyki do widnokręgu. W tych samych dniach planeta przejdzie z gwiazdozbioru Lwa do Panny i mimo tego, że Wenus oddali się od Słońca już na ponad 35°, to o tej samej porze zajmie pozycję na wysokości zaledwie 3°. Obecnie blask Wenus wynosi -4 wielkości gwiazdowe, przy średnicy tarczy 14″ i fazie około 78%. We wtorek 10 sierpnia tarcza Księżyca miała tarczę w fazie 6% i znajdowała się 9° na prawo od Wenus, dobę później zaś faza księżycowej tarczy urośnie do 12% i zajmie pozycję 5° od drugiej planety od Słońca, na godzinie 11 względem niej.

Srebrny Glob w gwiazdozbiorze Panny spędzi kolejne dwa dni. Warto tutaj odnotować, że w piątek 13 sierpnia 45 minut po zachodzie Słońca pokaże się na wysokości 11° 5° nad Spiką, najjaśniejszą gwiazdą tej konstelacji. W tym momencie faza księżycowej tarczy urośnie do 29%.

Ostatnie dwa dni tygodnia naturalny satelita Ziemi ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Wagi. W sobotę 14 sierpnia mający fazę 40% sierp Księżyca dotrze na 5° do gwiazdy Zuben Elgenubi, czyli gwiazdy α w tej konstelacji, choć nie najjaśniejszej w niej. W niedzielę 15 sierpnia o godzinie 17:20 Księżyc przejdzie przez I kwadrę i kilka godzin później pokaże się na tle wschodniej części gwiazdozbioru Wagi. Jakieś 8° na lewo od niego towarzystwa dotrzymają mu jasne gwiazdy tworzące charakterystyczny łuk w północno-zachodniej części Skorpiona z gwiazdami Graffias i Dschubba. Szczególnie na pierwszą z nich warto zwrócić teleskopy, czy nawet lornetki, gdyż jest to układ podwójny o separacji składników 14″, a zatem możliwy do rozdzielenia już nawet w małym sprzęcie optycznym.

 

 

Mapka pokazuje położenie Saturna, Jowisza i Neptuna w drugim tygodniu sierpnia 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

W zeszłym tygodniu planeta Saturn przeszła przez opozycję względem Słońca, planeta Jowisz natomiast uczyni to samo w przyszłym tygodniu. Stąd obie planety można obserwować przez całą najciemniejszą część nocy i świecą one obecnie ze swoimi maksymalnymi jasnościami oraz mają największe średnice kątowe w tym sezonie obserwacyjnym. Pierwsza z wymienionych planet kreśli swoją pętlę w gwiazdozbiorze Koziorożca. Od zmiany kierunku ruchu w trzeciej dekadzie maja planeta oddaliła się od gwiazdy θ Cap na prawie 5°. Obecnie blask Saturna wynosi +0,2 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę 19″. Rozpiętość pierścieni Saturna wynosi 2,273 średnicy kątowej planety, a zatem osiąga wartość 43″. Tytan, największy księżyc Saturna nie osiągnie w tym tygodniu maksymalnej elongacji, tylko przemieści się z elongacji wschodniej na elongację zachodnią, przechodząc przez koniunkcję dolną ze swoją planetą macierzystą w środę 11 sierpnia. Zbliży się wtedy do Saturna na odległość niewiele przekraczającą 60″.

Planeta Jowisz przebywa na tle gwiazdozbioru Wodnika, lecz w przyszłym tygodniu przemieści się do gwiazdozbioru Koziorożca. Największa planeta Układu Słonecznego świeci na naszym niebie z jasnością -2,9 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza zwiększyła średnicę do 49″.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 10 sierpnia, godz. 2:05 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 10″ 118″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 12 sierpnia, godz. 2:40 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza, 11″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 12 sierpnia, godz. 4:00 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 12 sierpnia, godz. 4:24 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 12 sierpnia, godz. 4:42 – Io chowa się w cień Jowisza, 4″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 13 sierpnia, godz. 1:56 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 13 sierpnia, godz. 2:08 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 13 sierpnia, godz. 4:14 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 13 sierpnia, godz. 4:26 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 13 sierpnia, godz. 22:36 – Europa chowa się w cień Jowisza, 5″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 13 sierpnia, godz. 23:12 – Io chowa się w cień Jowisza, 3″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 14 sierpnia, godz. 1:17 – minięcie się Ganimedesa (N) i Kalisto w odległości 10″ 342″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 14 sierpnia, godz. 1:38 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 14 sierpnia, godz. 1:48 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 14 sierpnia, godz. 20:24 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 14 sierpnia, godz. 20:34 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 14 sierpnia, godz. 22:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 14 sierpnia, godz. 22:52 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 15 sierpnia, godz. 1:10 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 3″ 199″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 15 sierpnia, godz. 20:12 – od wschodu Jowisza Europa, Ganimedes i cień Ganimedesa na tarczy planety (w II ćwiartce),
  • 15 sierpnia, godz. 20:22 – zejście Europy z tarczy Jowisza i jednoczesne zejścia cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 sierpnia, godz. 20:46 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 sierpnia, godz. 23:57 – minięcie się Europy (N) i Kalisto w odległości 5″ 59″ na zachód od tarczy Jowisza.

 

Do opozycji powoli zbliża się także planeta Neptun, przejdzie przez nią w połowie września, czyli za miesiąc. Ostatnia planeta Układu Słonecznego znajduje się po przeciwnej stronie gwiazdozbioru Wodnika niż Jowisz i w przyszłym roku zawita do sąsiedniego gwiazdozbioru Ryb. W tym sezonie obserwacyjnym jednak Neptun kreśli swoją pętlę w połowie drogi między dwoma grupami gwiazd: φ, χ, ψ1, ψ2 i ψ3 Aquarii z jednej strony a 20, 24, 27, 29, 30 i 33 Psc z drugiej. Obecnie planeta przecina równoległobok gwiazd 6. i 7. wielkości, kierując się ku jego wnętrzu. Neptun świeci z jasnością +7,8 wielkości gwiazdowej i do jego dostrzeżenia trzeba dysponować lornetką lub teleskopem. Wszystkie cztery tworzące wspomniany równoległobok gwiazdy są jaśniejsze od Neptuna, ale w jego wnętrzu nie ma gwiazd o podobnej do planety jasności, a zatem łatwo ją zidentyfikować.

 

 

Mapka pokazuje położenie planety Uran, Miry oraz radiantu Perseidów w drugim tygodniu sierpnia 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Kierując wzrok dalej na północny wschód, można natrafić na planetę Uran. W tym celu należy obrócić się o 50° w lewo w stronę gwiazdozbioru Barana. Planeta Uran znajduje się w środkowej części zodiakalnego fragmentu konstelacji. Uran świeci z jasnością +5,8 magnitudo i przebywa niedaleko gwiazd o podobnej doń jasności o i σ Ari. W tym tygodniu Uran utworzy trójkąt równoramienny ze wspomnianymi gwiazdami, utrzymując do obu gwiazd dystans około 1°. Same gwiazdy oddziela na naszym niebie dystans o 40′ większy. Dwie godziny przed wschodem Słońca Uran zajmuje pozycję na wysokości 40° nad południowo-wschodnią częścią nieboskłonu.

20° na południowy zachód od Urana, w sąsiednim gwiazdozbiorze Wieloryba znajduje się słynna gwiazda Mira Ceti, zmieniająca swoją jasność z okresem 332 dni od jasności mniej więcej +2 do mniej więcej +10 magnitudo. Gdy jest najjaśniejsza, jest ona łatwo widoczna gołym okiem, zmieniając wygląd goszczącego ją gwiazdozbioru. Gdy jest jednak najsłabsza, nie da się jej dostrzec za pomocą niedużej lornetki. W tym momencie gwiazda jest bliska swojego maksymalnego blasku i świeci z jasnością +2,5 wielkości gwiazdowej. Jest to wyraźnie więcej od zeszłorocznej jasności, gdy Mira osiągnęła mniej więcej +3 magnitudo. A można przypuszczać, że gwiazda jeszcze nie pokazała wszystkiego w tym sezonie obserwacyjnym. Mira pojawia się na nieboskłonie około północy, a na koniec nocy astronomicznej (mniej więcej godzina 3 obecnie) zajmuje pozycję na wysokości 25° nad południowo-wschodnią częścią widnokręgu.

 

 

Mapka pokazuje położenie planety Uran, nowej V1405 Cas oraz radiantu Perseidów w drugim tygodniu sierpnia 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Blisko maksimum swojej aktywności jest coroczny rój meteorów Perseidów. Jak zawsze największej liczby meteorów z tego roju należy spodziewać się w nocach 12-13 sierpnia. Rój promieniuje jednak od końca lipca i już teraz da się dostrzec całkiem sporo zjawisk. Radiant roju znajduje się niedaleko słynnej podwójnej gromady otwartej gwiazd h i χ Persei i znajduje się w rejonie nieba, który nad Polską nigdy nie zachodzi. Oznacza to, że Perseidy z dużych północnych szerokości geograficznych można obserwować przez całą noc, jak tylko zrobi się odpowiednio ciemno. O godzinie podanej na powyższej mapce radiant wznosi się na wysokości około 60°, a godzinę później, gdy kończy się noc astronomiczna, jest to kolejne 10° wyżej. W tym tygodniu Księżyc jest blisko nowiu i nawet w niedzielę 15 sierpnia zajdzie jeszcze przed północą, a zatem warto wykorzystać najbliższe dni na obserwacje Perseidów, gdyż w ich obserwacjach przeszkodzą tylko chmury i zaświetlenie nieba spowodowane działalnością człowieka.

Jakieś 25° na północny wschód od radiantu Perseidów, po drugiej stronie gwiazdozbioru Kasjopei znajduje się gwiazda nowa V1405 Cas. Jej warunki obserwacyjne są jeszcze lepsze, gdyż gwiazda góruje przed godziną 3 na wysokości około 80°. Niestety wygląda na to, że to już jest koniec okresu dużej jasności nowej. Przez trzy miesiące gwiazda była w zasięgu lornetek, a czasami nawet w granicach widoczności gołym okiem. Teraz jednak jej jasność jest oceniana na mniej niż +8,5 wielkości gwiazdowej i niełatwo już ją odróżnić od okolicznych gwiazd. Żeby zidentyfikować nową, trzeba już niestety uważnie przyjrzeć się jej okolicom.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher