Zdjęcie w tle: ESO
Skorpion to 33. co do wielkości konstelacja nieba południowego, jedna z konstelacji zodiakalnych. To bardzo wyraźny gwiazdozbiór – łatwo go rozpoznać nie tylko dzięki jasnym gwiazdom, ale też dzięki charakterystycznemu kształtowi. W przeciwieństwie do innych konstelacji gwiazdozbiór Skorpiona faktycznie kształtem przypomina zwierzę, którego nazwę nosi.
Skorpion uważany jest za jeden z najstarszych znanych gwiazdozbiorów. Już 5000 lat temu identyfikowany był przez cywilizację Sumerów jako Gir-Tab (Skorpion). Dla ówczesnych mieszkańców okolic Eufratu był to symbol ciemności – spadku mocy Słońca po jesiennej równonocy. 2000 lat p.n.e. Babilończycy rozróżniali osobny gwiazdozbiór Wagi będący symbolem równowagi świata. W mitologii greckiej konstelację Skorpiona utożsamiano ze skorpionem, który ukąsił Oriona, mitycznego myśliwego.
Powyższa ilustracja pochodzi z dzieła Jana Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia rysunek skorpiona na tle tworzących je gwiazd.
Według jednej z wersji mitu Gaja wysłała skorpiona po tym, jak Orion próbował zgwałcić Artemidę, grecką boginię przyrody i łowiectwa. Inna wersja mówi, że wysłała skorpiona, by upokorzyć Oriona, gdyż ten przechwalał się, że potrafi zabić każdą dziką bestię. Walka trwała bardzo długo, w końcu Orion zmęczył się i zasnął. Wtedy skorpion śmiertelnie go użądlił.
Pojedynek skorpiona z Orionem był na tyle widowiskowy, że oglądający go Zeus postanowił walczących umieścić na niebie. Dwie konstelacje leżą naprzeciwko siebie, a Orion noc po nocy ucieka przed jadowitym pajęczakiem, bo znika za horyzontem w chwili, gdy Skorpion wschodzi na nieboskłon.
W starożytnej Grecji konstelacja Skorpiona była znacznie większa i składała się z dwóch połówek, jednej z ciałem skorpiona i żądłem, a drugiej zawierającej pazury. Później Rzymianie z wydłużonych kleszczy greckiego Skorpiona utworzyli nowy gwiazdozbiór, Wagę, powracając do wcześniejszego podziału znanego w Babilonii.
Nowozelandczycy utożsamiają gwiazdozbiór Skorpiona z haczykiem na ryby. Jak głosi legenda, ich przodek, półbóg Maui, podczas łowienia ryb schwytał i wyciągnął z oceanu cały ląd, dając początek Nowej Zelandii. Haczyk zaś wyrwał z wyspy z taką ogromną siłą, że doleciał aż do nieba, gdzie pozostał do dziś jako piękny gwiazdozbiór.
W chińskiej mitologii gwiazdy Skorpiona stanowiły ważną część postaci potężnego, ale przyjaznego Lazurowego Smoka Wschodu, którego widok nad ranem zapowiadał nadejście wiosny, a w późniejszych czasach w tym miejscu dopatrywano się rezydencji Niebieskiego Cesarza.
Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Skorpiona w towarzystwie otaczających go konstelacji.
Skorpion zawiera wiele jasnych gwiazd. Aż 13 z nich mieści się w zakresie jasności do 3 magnitudo. Antares (α Sco) jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji Skorpiona i zarazem piętnastą pod względem jasności na nocnym niebie. Jest on gwiazdą podwójną oraz zmienną pulsującą typu mi Cephei, z okresem zmienności bliskim 2180 dni. Gwiazdy tego rodzaju mają dwa lub trzy okresy zmienności nachodzące na siebie wzajemnie. Antares jest nadolbrzymem, czyli gwiazdą w końcowej fazie swego życia.
Drugą pod względem jasności gwiazdą w gwiazdozbiorze Skorpiona jest Shaula (λ Sco), jedna z jaśniejszych gwiazd na nocnym niebie, odległa o około 570 lat świetlnych od Słońca. Obserwacje spektroskopowe wykazały, że jest to w rzeczywistości potrójny układ gwiezdny składający się z dwóch gwiazd typu B i obiektu, którego natura nie została jednoznacznie ustalona.
Gwiazdozbiór zawiera wiele godnych uwagi obiektów głębokiego nieba: Gromadę Motyli (Messier 6), Gromadę Ptolemeusza (Messier 7), Mgławicę Kocia Łapa (NGC 6334), Mgławicę Motyl (NGC 6302), Mgławicę Wojna i Pokój (NGC 6357). Godną uwagi jest gromada otwarta (NGC 6124), znajdująca się na granicy z konstelacją Wilka, oraz jedna z najbliższych nam gromad kulistych M4 (NGC 6121), oddalona od Słońca zaledwie o 7200 lat świetlnych.
Zdjęci M7 wykonane przez teleskop obserwatorium ESO w Chile
Jak znaleźć gwiazdozbiór Skorpiona?
Jako że leży na południowej półkuli nieba, niełatwo go dostrzec w Polsce. Najłatwiej zacząć od najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze. Antares znajduje się na przecięciu linii będących przedłużeniem boków w czworokącie Herkulesa. Gwiazdozbiór Skorpiona leży pomiędzy Wagą na zachodzie i Strzelcem na Wschodzie. Wśród jego najbliższych sąsiadów są również Wężownik, Wilk, Węgielnica, Ołtarz i Korona Południowa. W Polsce niestety widzimy tylko północną część gwiazdozbioru, a z południowych rejonów kraju możemy dostrzec wyłaniający się nad horyzontem „ogon” i „kolec” Skorpiona.
Korekta – Matylda Kołomyjec
