Ryba Południowa to jedna z mniejszych konstelacji nieba południowego. Jej historia sięga do czasów Babilonu, ale pierwszy raz została skatalogowana przez greckiego astronoma Ptolemeusza w II wieku naszej ery. W wieku XVI jej kształt uległ zmianie – pochodzący z Danii astronom Petrus Plancius, odebrał konstelacji kilka gwiazd, by utworzyć z nich gwiazdozbiór Żurawia. W Polsce Ryba Południowa jest widoczna jesienią, nisko nad południowym horyzontem.

Pierwszy z mitów na tematy konstelacji pochodzi z Babilonu. Gwiazdozbiór był tam znany pod nazwą Ryby albo MUL.KU. Był związany z mitem o bogini Atargatis, która wpadła do jeziora i została uratowana przed utonięciem przez ogromną rybę. Bogini miała potem karać wszystkich, jedzących ryby, prócz swoich kapłanów, którzy mogli sobie na to pozwolić każdego dnia. W innej wersji mitu Atargatis sama wskoczyła do jeziora, opuszczając swoją córkę po tym, jak zabiła jej ojca. Bogini została zamieniona w syrenę, a jej córka, Semiramida, została później królową.
Mit grecki nie jest aż tak rozbudowany – Ryba Południowa jedynie połyka wodę wylewaną z dzbana przez Wodnika. Można też ją uznać za rodzica Ryb z konstelacji zodiakalnych. W mitologii egipskiej jest to ryba, która uratowała życie bogini Izydy.

Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Ryby Południowej w otoczeniu sąsiednich konstelacji.

Choć Ryba Południowa to dość blada konstelacja, jej najjaśniejsza gwiazda, Fomalhaut (α PsA), należy jednocześnie do najjaśniejszych na niebie (jest osiemnasta co do jasności z 1,16 magitudo). Jest niemal siedemnaście razy jaśniejsza niż nasz Słońce. Otacza ją kilka dysków złożonych z pyłu i odłamków skalnych. Wokół gwiazdy krąży też planeta, Fomalhaut b, odkryta w 2008 roku. Jej okres obiegu ma wynosić około 2000 lat. Fomalhault jest częścią systemu podwójnego, do którego należy również TW Piscis Austrinis, znana też jako Fomalhault B. Ta ostatnia to pomarańczowy karzeł, a przy tym gwiazda zmienna typu BY Draconis. Mniejsza i lżejsza od Słońca, jest również niezbyt jasna – osiąga tylko 0,19 jasności naszej gwiazdy. TW Piscis Austrinis i Fomalhaut są od siebie oddalone o rok świetlny, co czyni ich układ jednym z najszerszych, jakie znamy. Prócz nich w konstelacji znajduje się kilka innych gwiazd podwójnych, a także gwiazd zmiennych.

Powyższa ilustracja pochodzi z dzieła Jana Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia wyobrażenie Ryby Południowej na tle gwiazd tworzących jej konstelację. Podpisana jest swoją starszą, obecnie nieużywaną nazwą, Piscis Notius.

W Rybie Południowej nie ma ani jednego obiektu z katalogu Messiera, co jednak nie znaczy, że w ogóle nie można tam znaleźć obiektów głębokiego nieba. Należy do nich między innymi Zwarta Grupa Hicksona 90 (HCG 90) – grupa trzech galaktyk (NGC 7173, 7174, 7176) oddalona od nas o około 100 milionów lat świetlnych. Galaktyki te są na drodze do tego, by w końcu połączyć się w jedną, dużą galaktykę eliptyczną. Wszystkie zostały odkryte przez Johna Herschela. Dwie z nich są eliptyczne, a jedna spiralna.
W obrębie gwiazdozbioru znajduje się też NGC 7314, spiralna galaktyka Seyferta o jasności 11,9 magnitudo. Można ją zobaczyć przez mały teleskop.

Galaktyka spiralna z poprzeczką NGC 7314, odkryta przez Johna Herschela 29 lipca 1834 roku. Należy do galaktyk Seyferta, podklasy galaktyk aktywnych.

Autor

Matylda Kołomyjec