Gwiazdozbiór Tukana jest gwiazdozbiorem nieba południowego. Zawiera wiele ciekawych i stosunkowo jasnych obiektów głębokiego nieba. Niestety, nie możemy go obserwować z terenów Polski. Należy do grupy pięciu konstelacji nieba południowego wyobrażających ptaki, tak zwanych Ptaków Południa. Sąsiaduje z takimi konstelacjami jak: Żuraw, Indianin, Oktant, Feniks i Wąż Morski.

Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Tukana w otoczeniu sąsiednich konstelacji

Po raz pierwszy Tukan został opisany w 1598 roku przez duńskiego astronoma Petrusa Planciusa na podstawie obserwacji żeglarzy Fredricka de Houtmana i Pietera Dirkszoona Keysera pod koniec XVI wieku. Nazwa gwiazdozbioru pochodzi od ptaka występującego w tropikach. Sam Fredrick de Houtman, jeden z żeglarzy, z którego obserwacji korzystał Plancius, opisywał konstelację innymi słowami – nie znał nazwy ptaka, ale najprawdopodobniej chodziło mu o dzioborożca indyjskiego, podobnie wyglądającego ptaka, który również występował w rejonach Malezji. W swojej „Uranometrii” John Bayer użył nazwy Tukan i właśnie ona zachowała się do dnia dzisiejszego.

Powyższa ilustracja przedstawia gwiazdozbiór Tukana w otoczeniu wyobrażeń sąsiednich konstelacji ptaków, znanych jako Ptaki Południa i pochodzi z dzieła „Uranometria” autorstwa Johna Bayersa.

Wśród wielu interesujących obiektów w konstelacji jeden zasługuje na szczególną uwagę. Mały Obłok Magellana to jeden z najdalszych obiektów głębokiego nieba, który może być obserwowany gołym okiem. Podejrzewa się, że w przeszłości był galaktyką spiralną z poprzeczką, która w wyniku zderzenia z Drogą Mleczną zmieniła się w galaktykę nieregularną. Tworzy parę z Dużym Obłokiem Magellana, oddalonym o około 20 stopni na wschód. Oba obiekty orbitują wokół naszej galaktyki.

Powyższa fotografia przedstawia Mały Obłok Magellana. Została wykonana przez Europejskie Obserwatorium Południowe ESO przy użyciu teleskopu VISTA.

W Tukanie znajduje się również druga po ω Centauri najjaśniejsza gromada kulista NGC 104. Ją również możemy zobaczyć gołym okiem. Przez długi czas była uznawana za gwiazdę, skąd jej nazwa 47 Tucanae. Dopiero w połowie XVIII wieku Nicolas Luis de Lacaille przy tworzeniu map nieba południowego zauważył, że jest to gromada, a nie gwiazda.

Autor

Zofia Lamęcka