Gwiazdozbiór Wieloryba należy do konstelacji równikowych. Został skatalogowany przez greckiego astronoma Ptolemeusza w II wieku. Jest to czwarta co do wielkości konstelacja na niebie. Wieloryb reprezentuje potwora morskiego Ketosa z greckiego mitu o księżniczce Andromedzie.
Według mitu chełpliwa matka Andromedy Kasjopeja (inna wersja imienia: Kasjopea) rozgniewała boga morza Posejdona i Nereidy (nimfy morskie), twierdząc, że jest piękniejsza niż którakolwiek z nich. Aby ukarać królewską parę, Posejdon zesłał na ich ziemię pustoszącego wszystko na swojej drodze potwora Ketosa. Jedynym sposobem na powstrzymanie go było poświęcenie mu księżniczki Andromedy. Pozostawioną na pożarcie księżniczkę uratował Perseusz i pokonał Ketosa. Ketos był powszechnie przedstawiany przez Greków jako stworzenie łączące cechy różnych zwierząt. Miał przednie stopy, ogromne szczęki i łuskowate ciało jak wąż morski. Mimo że konstelacja jest również znana jako Wieloryb, mityczna istota na rozmaitych przedstawieniach prawie w niczym go nie przypomina.
Wikimedia Commons; Johannes HeveliusPowyższa ilustracja pochodzi z dzieła Jana Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia rysunek Wieloryba na tle tworzących jego konstelację gwiazd.
Wieloryb jest jedną z największych konstelacji na niebie. W Polsce najlepiej widoczny jest od października do stycznia. Od północy graniczy z gwiazdozbiorem Ryb i Barana, od zachodu z Wodnikiem, od południa z gwiazdozbiorem Rzeźbiarza i Pieca, a ze wschodu z Erydanem i Bykiem. Na porannym niebie pojawia się w lipcu. Wieloryb należy do rodziny gwiazdozbiorów Perseusza razem z Andromedą, Woźnicą, Kasjopeją, Cefeuszem, Jaszczurką, Pegazem, Perseuszem, i Trójkątem.
Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Wieloryba w towarzystwie otaczających go konstelacji.
Choć gwiazdozbiór sam w sobie jest ogromny, nie ma w nim wielu jasnych gwiazd. Do najjaśniejszych z nich należą Diphda i Menkar. Wieloryb ma 14 gwiazd ze znanymi planetami i zawiera jeden obiekt Messiera, galaktykę spiralną M77. Najbardziej interesującymi obiektami w konstelacji są liczne galaktyki, takie jak galaktyka NGC 1055 oraz galaktykę spiralną z poprzeczką NGC 247, ale warta uwagi jest również mgławica planetarna NGC 246.
Zdjęcie galaktyki M77 w spektrum widzialnym i w zakresie promieniowania rentgenowskiego. Na czerwono zaznaczono promieniowanie rentgenowskie zaobserwowane przez Obserwatorium Rentgenowskie Chandra, a na zielono dane optyczne zebrane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a.
Z konstelacją Wieloryba jest powiązany rój meteorów tau Cetydy, który jest aktywny od 18 czerwca do 4 lipca. Maksimum roju przypada na 27 czerwca, a jego aktywność jest określana jako niska.
