Pegaz to jeden z największych gwiazdozbiorów. Jak większość, ten również został skatalogowany przez Ptolemeusza w II wieku naszej ery. Ma bardzo charakterystyczny kształt, łatwo rozpoznawalny kształt – cztery jasne gwiazdy, tworzące ciało Pegaza, układają się w niemal równy kwadrat. Z gwiazdozbiorem związany jest jeden rój meteorów, Lipcowe Pegazydy.

Zgodnie z mitologią grecką, Pegaz jest uskrzydlonym koniem, który wyskoczył z karku Meduzy, gdy Perseusz ściął jej głowę. Najsłynniejszy z mitów, w którym się pojawia, to ten o Bellerofoncie. Bellerofont, królewicz koryncki, został wysłany, by zabić Chimerę – zionącego ogniem potwora o głowie lwa i ciele kozy, którego ogon był jadowitym wężem. Królewicz najpierw zdobył dla siebie wierzchowca – właśnie Pegaza – a potem pokonał bestię. Jego dalsze heroiczne wyczyny, a było ich nie mało, doprowadziły go w końcu do myśli, że jest najpotężniejszy na świecie. Wyruszył więc, na grzbiecie Pegaza, na szczyt Olimpu, by dołączyć do grona bogów. Im jednak się to nie spodobał i Zeus strącił śmiertelnika z nieba swoim piorunem. Bellerofont spadł na ziemię z grzbietu wierzchowca i zginął na miejscu. Natomiast sam Pegaz dotarł na Olimp, gdzie Zeus kazał mu nosić za sobą swoje pioruny, a w nagrodę umieścił na niebie jako gwiazdozbiór.

Powyższa ilustracja pochodzi z dzieła Jana Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia rysunek pegaza na tle tworzących jego konstelację gwiazd.

Charakterystyczny kwadrat, dzięki któremu tak łatwo odnaleźć Pegaza na niebie, zawiera jedną gwiazdę nienależącą do tej konstelacji. To Alpheratz (α And), gwiazda podwójna. Niegdyś należała ona do gwiazdozbiorów Pegaza i Andromedy jednocześnie, pod dwiema nazwami: Alpha Andromedae i Delta Pegasi. Pozostałe gwiazdy kwadratu należą wyłącznie do Pegaza. Jedną z nich jest Markab (α Peg), o promieniu pięć razy większym, niż promień Słońca. Jej nazwa pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego siodło. Gwiazda ta jest od nas oddalona o 133 lata świetlne. Miejsce najjaśniejszej gwiazdy Pegaza zajmuje jednak Enif (ε Peg), o nazwie oznaczającej nos, wyznacza pysk skrzydlatego konia. To czerwony nadolbrzym, 12 razy cięższy i 5000 razy jaśniejszy niż Słońce. Jest przy tym gwiazdą zmienną, o jasności zmieniającej się nieregularnie od 0,7 do 3,5 magnitudo.

Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Pegaza w otoczeniu sąsiadujących konstelacji. Białymi okręgami zaznaczone zostały obiekty głębokiego nieba.

Jednak w obrębie gwiazdozbioru znajdują się nie tylko gwiazdy, lecz także obiekty głębokiego nieba. Wśród nich jest M15, gromada kulista zapisana w katalogu Messiera, w której wnętrzu znajduje się mgławica planetarna – pierwsza znaleziona w gromadzie kulistej. Niedaleko można też znaleźć Kwintet Stefana (HGC 92, Arp 319, NGC 7317-7320), grupę pięciu galaktyk, z których cztery są powiązane grawitacyjnie i w przyszłości połączą się ze sobą. Ostatnia jest związana z układem optycznie. Ciekawych obiektów, wartych obserwacji, jest w Pegazie dużo więcej: zalicza się do nich z pewnością również Krzyż Einsteina, kwazar leżący bezpośrednio za galaktyką spiralną nazywaną Soczewką Huchry i przez nią soczewkowany grawitacyjnie, przez co jego obraz wykracza nieco poza zwyczajny wygląd gwiazdy. Kwazar ten znajduje się 8 miliardów lat świetlnych od Ziemi, a zakrzywiająca obraz Soczewka Huchry nieco bliżej, bo jedynie 400 milionów lat świetlnych od nas.

Krzyż Einsteina: kwazar, którego obraz podlega soczewkowaniu grawitacyjnemu, przez co widać nie jedną, a wiele gwiazd.

Autor

Matylda Kołomyjec