Przed nami szósty miesiąc 2020 roku z najdłuższymi dniami i najkrótszymi nocami. 20 czerwca Słońce przejdzie przez najbardziej na północ wysunięty punkt swojej drogi na niebie i zacznie się astronomiczne lato. A w trzeciej dekadzie miesiąca zacznie się trwający pół roku proces skracania się dnia i wydłużania nocy. Wydarzeniem czerwca jest dzienne zakrycie Wenus przez Księżyc, do którego dojdzie 19 czerwca przed południem naszego czasu. W trakcie zjawiska Wenus i Księżyc znajdą się 23° na zachód od Słońca i przy ich szukaniu należy wystrzegać się patrzenia na Słońce.

Natomiast w pierwszym tygodniu czerwca głównym aktorem nocnego nieba stanie się Księżyc, który w piątek 5 czerwca przejdzie przez pełnię, okraszoną drugim już w tym roku półcieniowym zaćmieniem Księżyca. Wieczorem o zmierzchu można obserwować planetę Merkury. Ta w czwartek 4 czerwca osiągnie maksymalną elongację wschodnią, wynoszącą 24°. Dzień wcześniej planeta Wenus przejdzie przez koniunkcję dolną ze Słońcem, a zatem jest teraz niewidoczna. Zaś w drugiej części nocy coraz lepiej widoczne są planety Jowisz, SaturnMars.

 

 

Animacja pokazuje położenie Merkurego w pierwszym tygodniu czerwca 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Pierwsza planeta od Słońca jest teraz całkiem daleko od naszej gwiazdy macierzystej. W czwartek 4 czerwca oddali się od niej na prawie 24°, osiągając większą elongację, niż w lutym. I to o całe 6°. Niestety nachylenie ekliptyki jest już gorsze, aniżeli miało to miejsce na przełomie zimy i wiosny, stąd godzinę po zachodzie Słońca Merkury zajmie pozycję na wysokości niewiele przekraczającej 6°. Planeta wędruje obecnie przez północno-zachodni fragment gwiazdozbioru Bliźniąt, niedaleko miejsca, przez które Słońce przechodzi na samym początku lata. Pod koniec tygodnia Merkury zbliży się na mniej niż 1° do Mebsuty, jednej z jaśniejszych gwiazd Bliźniąt, oznaczanej na mapach nieba grecką literą ε.

Tak samo jak w przypadku planety Wenus podczas elongacji wschodniej Merkury zbliża się do Ziemi, a to oznacza rosnące rozmiary tarczy i malejącą fazę. Niestety, inaczej niż dla Wenus oznacza to również spadek jasności planety. Od poniedziałku 1 czerwca do niedzieli 7 czerwca jasność Merkurego zmniejszy się z +0,3 do +0,9 magnitudo, w tym samym czasie jego tarcza zwiększy średnicę z 8 do 9 sekund kątowych, zaś faza spadnie z 43 do 31%.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca w pierwszym tygodniu czerwca 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Naturalny satelita Ziemi w najbliższych dniach zdominuje nocne niebo, mając przez cały tydzień fazę bliską pełni. W tym czasie Księżyc przemierzy odcinek swojej orbity od gwiazdozbioru Panny, poprzez Wagę, Skorpiona i Wężownika do Strzelca. Dokładnie przez pełnię Księżyc przejdzie w piątek 5 czerwca po godzinie 21 naszego czasu i w tym momencie jego tarcza zahaczy o półcień Ziemi.

Jednak zanim to nastąpi Księżyc zaczął tydzień i miesiąc w zachodniej części gwiazdozbioru Panny, jakieś 6° od Porrimy, gwiazdy oznaczanej na mapach nieba grecką literą γ, prezentując tarczą oświetloną w 70%. Dobę później faza Księżyca zwiększy się do 80%, a jego tarcza zbliży się na około 8° do Spiki, najjaśniejszej gwiazdy Panny.

Noc ze środy 3 czerwca na czwartek 4 czerwca Księżyc spędzi w centrum gwiazdozbioru Wagi, niedaleko linii, łączącej dwie najjaśniejsze gwiazdy tej konstelacji, czyli Zuben Eschamali i Zuben Elgenubi. O godzinie podanej na mapce dla tego dnia księżycowa tarcza pokaże tarczę w fazie 95%, mniej więcej 4° od drugiej z wymienionych gwiazd.

Kolejną noc Srebrny Glob ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Skorpiona. Tej nocy do jego pełni zostanie niecała doba i jego tarcza będzie oświetlona w 99%. Księżyc przetnie najbardziej na północ wysuniętą część konstelacji Skorpiona, a zaledwie 4′ na południe od brzegu księżycowej tarczy znajdzie się gwiazda Graffias, czyli β Sco. Jest to jedna z jaśniejszych gwiazd Skorpiona, o jasności obserwowanej +2,5 magnitudo i jednocześnie jest to jedna z ciekawszych gwiazd dla miłośników astronomii. Jest to układ podwójny o separacji składników 14″. A zatem już lornetka wystarczy, aby się o tym przekonać.

W nocy z piątku 5 czerwca na sobotę 6 czerwca Księżyc przejdzie przez pełnię, wędrując przy tym przez środek zodiakalnej części Wężownika. Pełnia przypada o godzinie 21:12 naszego czasu i w tym samym momencie Srebrny Glob przetnie półcień Ziemi, czyli obszar, w którym Słońce jest częściowo przesłonięte przez naszą planetę. Niestety jest to płytkie zaćmienie, jego faza maksymalna, która nastąpi o godzinie 21:26 i wyniesie ledwie 57%. Natomiast wschód Księżyca w środkowej Polsce będzie miał miejsce około godziny 20:40, a zachód Słońca — o 20:56. A zatem całe zjawisko zajdzie u nas przy wschodzie Księżyca na jasnym jeszcze niebie, tuż po zachodzie Słońca, a w północno-zachodnim krańcu Polski jeszcze przed jego zachodem. Stąd raczej nie należy się spodziewać widocznych efektów. Całe zjawisko zobaczą mieszkańcy okolic basenu Oceany Indyjskiego oraz na Antarktydzie.

Tydzień Księżyc zakończy w zachodniej części gwiazdozbioru Strzelca, mniej więcej 4° na zachód od gwiazdy Kaus Australis (λ Sgr), czyli najbardziej na północ wysuniętej gwiazdy głównej figury konstelacji, a jego faza spadnie do 98%. Tej nocy Srebrny Glob zakryje kompleks Mgławicy Laguna (M8) i związaną z nią gromadę otwartą gwiazd NGC 6530. Niestety silny blask Księżyca spowoduje, że mgławic na pewno nie da się dostrzec. Również gwiazdy gromady otwartej napotkają kłopoty z pokonaniem księżycowej łuny.

 

 

Mapka pokazuje położenie planet Jowisz, Saturn i Mars w pierwszym tygodniu czerwca 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

 

Na pograniczu gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca swoje pętle na niebie kreślą planety Jowisz i Saturn. Obecnie dystans między nimi trochę przekracza 5°. Do opozycji obu planet pozostał niewiele ponad miesiąc, stąd obie planety jaśnieją i zwiększają średnicę kątową. Szczególnie widać to w przypadku Jowisza. Do końca tygodnia jasność największej planety Układu Słonecznego przekroczy -2,6 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza zwiększy średnicę powyżej 46″. Saturn jest mniejszy i jest dalej, a zatem 300 milionów kilometrów, o które zmienia się odległość między nami a Saturnem w ciągu roku ma mniejszy wpływ na wygląd tarczy tej planety. Dlatego jasność i średnica kątowa Saturna zmienia się znacznie mniej. Pod koniec tygodnia jasność Saturna przekroczy +0,4 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma już średnicę 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w środę 3 czerwca.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 1 czerwca, godz. 0:02 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 1 czerwca, godz. 0:50 – Io chowa się w cień Jowisza, 17″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 1 czerwca, godz. 1:56 – wejście Europy na tarczę Jowisza i jednoczesne wyjście Ganimedesa z cienia planety 6″ na zachód od tarczy Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 1 czerwca, godz. 2:24 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 1 czerwca, godz. 2:50 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 1 czerwca, godz. 4:04 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 4 czerwca, godz. 1:33 – minięcie się Ganimedesa (N) i Europy w odległości 3″, 166″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 5 czerwca, godz. 23:30 – od wschodu Jowisza cień Kallisto na tarczy planety (w I ćwiartce),
  • 6 czerwca, godz. 0:08 – zejście cienia Kallisto z tarczy Jowisza,
  • 6 czerwca, godz. 3:19 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 3″, 92″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 6 czerwca, godz. 4:46 – wejście Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 8 czerwca, godz. 2:34 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza 40″ na zachód od tarczy planety (początek zakrycia),
  • 8 czerwca, godz. 2:36 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 8 czerwca, godz. 2:44 – Io chowa się w cień Jowisza 17″ na zachód od tarczy planety (początek zakrycia),
  • 8 czerwca, godz. 4:14 – wejście Europy na tarczę Jowisza.

 

 

Planeta Mars wędruje przez gwiazdozbiór Wodnika i oddaliła się od pary planet Jowisz-Saturn na ponad 45°. Mars jest drugą z planet Układu Słonecznego, po Merkurym, z największą amplitudą zmian jasności, jest także drugą z planet Układu Słonecznego, tym razem po Wenus, z największą amplitudą zmian średnicy kątowej. W pobliżu opozycji, a tak jest w tym roku, gdy odległość między Marsem a Ziemią najpierw szybko zmniejsza się, a potem równie szybko rośnie, a w ślad za tym idzie szybkie tempo zmian jasności i średnicy kątowej planety. Obecnie jesteśmy przed opozycją Marsa, a zatem jego jasność i średnica kątowa szybko rośnie. W niedzielę 7 czerwca jasność Marsa przekroczy -0,1 wielkości gwiazdowej, a tarcza planety osiągnie średnice 10″.

Czerwona Planeta przesuwa się na razie szybko po niebie, w ciągu siedmiu dni pokonuje ona 5°. W tym tygodniu Mars przemieszcza się nieco na południe od linii, łączącej gwiazdy λ i φ Aquarii. W niedzielę 7 czerwca planeta przejdzie niecałe 2° na południe od drugiej z wymienionych gwiazd.

Jak na pewno czytelnicy tego cyklu pamiętają, niedaleko gwiazdy φ Aqr znajduje się planeta Neptun. Mars minie ją w przyszłym tygodniu w odległości 100 minut kątowych, a dodatkowo podczas tego największego zbliżenia 3,5 stopnia pod oboma planetami przejdzie Księżyc w ostatniej kwadrze. Niestety jasność nieba w Polsce nie pozwala obecnie na dostrzeżenie ostatniej planety Układu Słonecznego. Niebo odpowiednio ciemne, z Neptunem na odpowiedniej wysokości można spotkać na południe od Polski, mniej więcej na południe od równoleżnika 45°.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher