Przed nami ostatni tydzień należący w całości do kalendarzowego lata. W następnym tygodniu Słońce przetnie równik niebieski w drodze na południe i na północnej półkuli Ziemi zacznie się astronomiczna jesień. Zanim to nastąpi, w czwartek 16 września Słońce wejdzie do gwiazdozbioru Panny i pozostanie tam aż do końca października. Lato pożegna się pełnią Księżyca, która przypada na początku przyszłego tygodnia. Do tego czasu jasność Srerbrnego Globu z każdą nocą stanie się coraz większa, skutecznie przeszkadzając w obserwacjach większości innych ciał niebieskich. Do końca tygodnia Księżyc przejdzie na południe od słabnącej nowej powrotnej RS Oph, a także odwiedzi planety SaturnJowisz. W czasie pełni natomiast naturalny satelita Ziemi przejdzie blisko planety Neptun, która 14 września znajdzie się w opozycji względem Słońca, w związku z czym jest widoczna przez całą noc, a południk lokalny przecina o północy prawdziwej. Kilkadziesiąt stopni na północny wschód do opozycji dąży planeta Uran. Przez całą noc widoczna jest również gwiazda nowa V1405 Cas oraz długookresowa gwiazda zmienna Mira Ceti. Wieczorem wciąż bardzo nisko nad zachodnim widnokręgiem pokazuje się planeta Wenus.

 

 

Animacja pokazuje położenie planety Wenus w trzecim tygodniu września 2021 roku (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Najjaśniejsza planeta i trzeci pod względem jasności obiekt na naszym niebie, czyli Wenus, od dłuższego czasu ulega niekorzystnemu i wciąż pogarszającemu się nachyleniu ekliptyki do widnokręgu. Na dużych północnych szerokościach geograficznych Wenus widoczna jest bardzo krótko po zachodzie Słońca i bardzo nisko nad widnokręgiem. Planeta świeci blaskiem -4 magnitudo i tylko dlatego można ją obserwować w krajach położonych tak daleko na północ od równika, jak Polska. Wenus powoli zbliża się do Ziemi, stąd jej tarcza powoli rośnie, a faza tarczy maleje. Do końca tygodnia wenusjańska tarcza przekroczy średnicę 17″, jej faza zaś zmniejszy się do 67%. W niedzielę 19 września planeta przejdzie z gwiazdozbioru Panny do gwiazdozbioru Wagi.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca, planet Saturn i Jowisz oraz nowej powrotnej RS Oph w trzecim tygodniu września 2021 roku (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Poniedziałek 13 września zastanie Księżyc w gwiazdozbiorze Wężownika. Tej nocy, dokładnie o godzinie 22:39 naszego czasu, Srebrny Glob przejdzie przez I kwadrę. Nieco ponad 20° nad Księżycem można próbować odnaleźć nową powrotną RS Oph. Od jej wybuchu upływa coraz więcej czasu i z każdym tygodniem świeci ona słabiej. Jasność RS Oph zbliża się do +10 magnitudo i przez najbliższe parę lat raczej nie wzrośnie ponownie, stąd wraz z początkiem jesieni niestety trzeba się z nią pożegnać. Zwłaszcza, że zwiększajacy się blask Księżyca uniemożliwi jej obsrewacje w najbliższych kilkunastu dniach.

Dwie kolejne noce Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Strzelca. We wtorek 14 września jego tarcza zwiększy fazę do 60%, następnej nocy zaś — dołoży do tego jeszcze ponad 10%. We wtorek 3° na lewo, czyli na wschód od niegop pokaże się gwiazda Kaus Borealis. Dobę później natomiast Srebrny Glob opuści teren głównej figury Strzelca i zajmie pozycję 5° na wschód od Nunki, najjaśniejszej gwiazdy tej części Strzelca.

W czwartek 16 września naturalny satelita Ziemi dotrze na pogranicze gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca, zwiększając przy tym fazę do 80. Tej nocy Księżyc zbliży się na mniej więcej 7° do Saturna. W piątek Srebrny Glob znajdzie się pomiędzy Saturnem a Jowiszem. Do pierwszej z wymienionych planet zabraknie Księżycowi 8, do drugiej zaś — 12°. Sobota 18 września zastanie Księżyc już na tle gwiazdozbioru Wodnika w fazie ponad 94%, jakieś 7° na południowy wschód od Jowisza. Obie planety powoli oddalają się od Ziemi i powoli słabną. Saturn świeci blaskiem +0,4 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę 18″. Jasność Jowisza do końca tygodnia zmniejszy się do -2,6 magnitudo, przy średnicy tarczy 48″.

Maksymalna elongacja Tytana, największego i najjaśniejszego księżyca Saturna, przypada w czwartek 16 września. W układzie księżyców galileuszowych Jowisza zaś w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 13 września, godz. 0:42 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 13 września, godz. 2:26 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 13 września, godz. 3:36 – wyjście Io z cienia Jowisza 13″ na wschód od brzegu tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 13 września, godz. 3:38 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 13 września, godz. 21:58 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 13 września, godz. 22:34 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 14 września, godz. 0:16 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 14 września, godz. 0:54 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 14 września, godz. 2:35 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 2″, 202″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 14 września, godz. 19:08 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 14 września, godz. 21:08 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 14 września, godz. 22:06 – wyjście Io z cienia Jowisza 13″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 15 września, godz. 1:22 – wyjście Europy z cienia Jowisza 21″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 15 września, godz. 18:57 – o zachodzie Słońca cień Io na tarczy Jowisza (w II ćwiartce),
  • 15 września, godz. 19:22 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 16 września, godz. 18:54 – o zachodzie Słońca cień Europy na tarczy Jowisza (w II ćwiartce),
  • 16 września, godz. 19:08 – minięcie się Ganimedesa (N) i Europy w odległości 7″, 11″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 16 września, godz. 19:48 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 16 września, godz. 20:00 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 17 września, godz. 2:22 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza 35″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 17 września, godz. 18:52 – o zachodzie Słońca Kalisto na tarczy Jowisza (w III ćwiartce),
  • 17 września, godz. 22:36 – zejście Kalisto z tarczy Jowisza,
  • 18 września, godz. 0:44 – wejście cienia Kalisto na tarczę Jowisza,
  • 18 września, godz. 20:55 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 4″, 114″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 20 września, godz. 2:28 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 20 września, godz. 23:44 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 21 września, godz. 0:30 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 21 września, godz. 2:02 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 21 września, godz. 2:50 – zejście Io z tarczy Jowisza.

 

Warto zwrócić na rzadko możliwe do obserwacji przejście Kalisto i jej cienia na tle tarczy planety macierzystej księżyca w nocy z piątku 17 września na sobotę 18 września.

Do końca tygodnia Księżyc pozostanie na tle gwiazdozbioru Wodnika, a w niedzielę 19 września faza jego tarczy przekroczy 98%.

 

Mapka pokazuje położenie planet Neptun i Uran oraz Miry w trzecim tygodniu września 2021 roku (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Silny blask Srebrnego Globu przeszkodzi niestety w obserwacjach wszystkich ciał niebieskich opisywanych pod tą mapką. We wtorek 14 września planeta Neptun znajdzie się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Oznacza to, że planeta jest najbliżej nas w ciagu roku i ma w związku z tym maksymalne rozmiary kątowe i największą jasność w całym sezonie obserwacyjnym. Jej ruch względem gwiazd tła również jest najszybszy. Planeta świeci blaskiem +7,8 wielkości gwiazdowej i do jej dostrzeżenia potrzebna jest większa lornetka lub teleskop. Neptun najwyżej nad widnokręgiem znajduje się po godznie 23. Planeta zbliża się do gwiazdy stanowiącej południowo-zachodni róg równoległoboku, przez który wędruje od kilku tygodni. W niedziele 19 września Neptun zbliży się doń na odległość 13′, a w przyszłym tygodniu przejdzie naprawdę blisko niej.

Na tle gwiazdozbioru Barana, niedaleko gwiazd o i σ tej konstelacji, swoją pętlę na niebie kreśli planeta Uran. Mimo blasku większego o 2 magnitudo od blasku Neptuna Uran także zginie w powodowanej przez Księżyc łunie. Na obserwacje tej planety, a także długookresowej gwiazdy zmiennej Mira Ceti można liczyć w pierwszej części tygodnia, po zachodzie Srebrnego Globu. Mira systematycznie zmniejsza już swój blask i w tym momecie wynosi on jakieś +3,5 magnitudo. Oznacza to, że Mirę powinno dać się dostrzec gołym okiem mimo obecności na niebie jasnego Księżyca.

 

 

Mapka pokazuje położenie nowej V1405 Cas w trzecim tygodniu września 2021 roku (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Znacznie wyżej, lecz po północno-wschodniej stronie nieba wznosi się nowa V1405 Cas położona bardzo blisko całkiem jasnej gromady otwartej gwiazd M52. Okazuje się, że nowa znowu sprawiła niespodziankę i jeśli ktoś obserwował systematycznie tę nową w minionym tygodniu, na pewno zauwaużył, że gwiazda pojaśniała do prawie +6 magnitudo! Niestety obecnie jej blask spadł już ponownie o prawie 1,5 wielkości gwiazdowej. Niestety silny blask Księżyca wpłynie również na możliwości obserwacyjne tej gwiazdy. Na razie jednak nie warto o niej zapominać. Do oceny jasności V1405 Cas bardzo dobrze nadaje się mapka wykonana na stronie AAVSO.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher