W środę 21 lipca Słońce przejdzie do gwiazdozbioru Raka, natomiast w piątek 23 lipca przetnie równoleżnik 20° deklinacji. Tym samym kończy się dwumiesięczny okres najdłuższych dni i najkrótszych nocy, a tempo skracania się dnia i wydłużania nocy przyspieszy. W ciągu następnego miesiąca wysokość Słońca nad widnokręgiem zmniejszy się o ponad 10°, a dzień skróci się o ponad 2 godziny. Najbliższe noce rozświetli silny blask Księżyca w okolicach pełni. Po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce Srebrny Glob znajdzie się w sobotę 24 lipca rano naszego czasu. Jednocześnie Księżyc spotka się z planetą Saturn, która przejdzie przez opozycję względem Słońca 2 sierpnia. Dwa dni wcześniej Księżyc zakryje gwiazdę Nunki, najjaśniejszą gwiazdę północnej części Strzelca. Wieczorem nisko nad zachodnim horyzontem można obserwować planetę Wenus, Mars jest niedaleko, ale ginie już w zorzy wieczornej. W drugiej części nocy wysoko nad widnokręgiem przebywają planety Neptun i Uran oraz gwiazda nowa V1405 Cas, ale w ich obserwacjach przeszkodzi silny blask Księżyca. Trwają jeszcze sezony na obserwacje obłoków srebrzystych i łuku okołohoryzontalnego, ale granica widoczności pierwszego z wymienionych zjawisk przesuwa się systematycznie na północ, drugiego zaś — na południe.

 

 

Animacja pokazuje położenie planet Mars i Wenus na początku trzeciej dekady lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

Na wieczornym niebie po Księżycu, którego można łatwo dostrzec nawet w dzień pierwsza pojawia się planeta Wenus. Oddaliła się ona od Słońca już na 30°, ale niekorzystne nachylenie ekliptyki do widnokręgu sprawia, że na naszych szerokościach geograficznych godzinę po zachodzie Słońca Wenus zajmuje pozycję na wysokości niecałych 3° świecąc z jasnością -3,9 wielkości gwiazdowej. Obecnie tarcza Wenus ma średnicę 12″ i fazę około 84%. W środę 21 lipca planeta przejdzie zaledwie 1° na północ od Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy Lwa.

Do niedzieli 25 lipca Wenus zwiększy dystans do planety Mars z 4 do 7°. Czerwona Planeta świeci znacznie słabiej od Wenus, blaskiem +1,8 magnitudo, dlatego na naszym niebie ginie w zorzy wieczornej. Żeby dostrzec tę planetę trzeba udać się bardziej na południe. Już w basenie Morza Śródziemnego różnica w widoczności czwartej planety od Słońca jest wyraźna.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca oraz planet Saturn i Jowisz na początku trzeciej dekady lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

Księżyc zaczął tydzień na pograniczu gwiazdozbiorów Wagi i Skorpiona, prezentując tarczę w fazie 76%. 4° na wschód od jego tarczy znajdowały się gwiazdy Graffias i Dschubba, czyli najbardziej na północny zachód jasne gwiazdy Skorpiona. Dobę później księżycowa tarcza zwiększy fazę do 86% i przesunie się na pozycję 5° na północny wschód od gwiazdy Antares.

Kolejne trzy noce naturalny satelita Ziemi spędzi w gwiazdozbiorze Strzelca, zwiększając oświetlenie tarczy od 93% w środę, poprzez 98% w czwartek do 100% w piątek. Szczególnie warto przyjrzeć się Księżycowi w nocy z czwartku 22 lipca na piątek 23 lipca, gdy jego tarcza zakryje świecącą z jasnością obserwowaną +2 magnitudo gwiazdę Nunki. Niestety ze względu na bardzo duży blask Księżyca zarówno zakrycie, jak i odkrycie nastąpi w zasadzie przy jasnym brzegu tarczy Srebrnego Globu. Całe zjawisko da się obserwować z południowo-zachodniej Azji, północno-wschodniej Afryki oraz z południowo-wschodniej części Europy (na mapce pętle cyjanowe oznaczają zakrycie podczas wschodu — obszar lewy — i zachodu — obszar prawy — Księżyca; czerwona linia przerywana – zakrycie podczas dnia; linia niebieska – zakrycie podczas zmierzchu, linia biała – zakrycie w trakcie nocy). Przez Polskę przejdzie północna granica zakrycia, a na linii od Łeby, poprzez Tczew, Iławę, Ciechanów, Mińsk Mazowiecki, Chełm po Hrubieszów dojdzie do zakrycia brzegowego. Zakrycie zacznie się w momencie zachodu Słońca, około godziny 20:40, zaś odkrycie — od kilku do kilkudziesięciu minut później, w zależności od odległości od granicy zakrycia. Jasne tło nieba i bardzo duża faza Księżyca oznacza konieczność korzystania z teleskopu mimo dużej jasności gwiazdy.

Dwie ostatnie noce tygodnia Księżyc ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Koziorożca. W nocy z soboty 24 lipca na niedzielę 25 lipca tarcza naturalnego satelity Ziemi zmniejszy fazę do 99% i przejdzie jakieś 5° od Saturna. Dobę później Księżyc zmniejszy fazę o kolejne 3% i dotrze na odległość 5° do Jowisza. Pierwsza z wymienionych planet jest już prawie w opozycji, przez którą przejdzie na początku sierpnia, do opozycji Jowisza został natomiast jeszcze miesiąc. Saturn pojaśniał do +0,2 wielkości gwiazdowej, a średnica jego tarczy przekroczyła 19″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w czwartek 22 lipca.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 20 lipca, godz. 1:22 – Europa chowa się w cień Jowisza, 25″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 20 lipca, godz. 4:32 – Io chowa się w cień Jowisza, 15″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 21 lipca, godz. 1:42 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 21 lipca, godz. 2:28 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 21 lipca, godz. 4:02 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 21 lipca, godz. 4:46 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 21 lipca, godz. 21:56 – od wschodu Jowisza Europa i jej cień na tarczy planety (Europa w III ćwiartce, jej cień na południku centralnym),
  • 21 lipca, godz. 23:00 – Io chowa się w cień Jowisza, 14″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 21 lipca, godz. 23:08 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 22 lipca, godz. 0:32 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 22 lipca, godz. 1:59 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 22 lipca, godz. 21:52 – od wschodu Jowisza Io i jej cień na tarczy planety (Io w III ćwiartce, jej cień w II),
  • 22 lipca, godz. 22:30 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 22 lipca, godz. 23:12 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 25 lipca, godz. 4:40 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza (na III ćwiartkę).

 

 

Mapka pokazuje położenie planet Neptun i Uran oraz nowej V1405 Cas na początku trzeciej dekady lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).

 

W drugiej części nocy do głosu dochodzą dwie ostatnie planety Układu Słonecznego oraz słabnąca gwiazda nowa V1405 Cas. Niestety najbliższe dwa tygodnie nie należą do najlepszego okresu widoczności wspomnianych ciał niebieskich. Szczególnie dotyczy to planet Neptun i Uran, którym najpierw zaszkodzi pełnia Księżyca, a potem przejście Srebrnego Globu blisko nich. Obie planety zbliżają się powoli do swoich opozycji i stopniowo stają się coraz jaśniejsze. Ale, oczywiście, w przypadku tych planet mniej więcej 300 mln km, o które zmienia się ich odległość od nas w ciągu roku stanowi na tyle mały ułamek ich całkowitej odległości od Słońca, że ich jasność w ciągu roku zmienia się o małe kilka dziesiątych magnitudo.

Neptun swoją pętlę w tym roku kreśli mniej więcej 5° na północny wschód od gwiazdy 4. wielkości φ Aquarii. Prawie w połowie odległości między tą gwiazdą a położoną 9° na północny wschód gwiazdą 20 Psc (a szerzej w połowie drogi między grupą gwiazd φ, &khi;, ψ1, ψ2 i ψ3 Aquarii oraz 20, 24, 27, 29, 30 i 33 Psc) znajduje się równoległobok gwiazd 6. i 7. wielkości, który właśnie przecina planeta Neptun w drodze ze wschodu na zachód. Neptun świeci blaskiem +7,8 magnitudo, a zatem najsłabiej z tych czterech gwiazd, ale stanowią one dobry punkt odniesienia przy szukaniu Neptuna. Najpierw należy znaleźć ten układ gwiazd, a przez najbliższe dwa miesiące między jego gwiazdami przebywa ostatnia planeta Układu Słonecznego. Obecnie około 2:00, czyli pod koniec nocy astronomicznej Neptun wznosi się na prawie 30° nad południowo-wschodni widnokrąg.

Planeta Uran swoją pętlę kreśli już ponad 50° na północny wschód od Neptuna w gwiazdozbiorze Barana i jest znacznie łatwiejsza do odnalezienia. Głównie dlatego, że jest o 2 magnitudo jaśniejsza, ale również dlatego, że w tym roku przebywa niedaleko podobnie świecących gwiazd σ i o Arietis, które mogą służyć za uranowe punkty odniesienia. O tej samej porze Uran znajduje się jeszcze nisko, niecałe 20° nad wschodnią częścią nieboskłonu, ale godzinę później jest to już prawie 30° i wciąż jest na tyle ciemno, że Urana powinno dać się dostrzec, czego nie można już wtedy powiedzieć o Neptunie. Noce się już dość szybko wydłużają, a zatem warunki obserwacyjne obu planet szybko się poprawią.

Znacznie wyżej od obu planet położona jest gwiazda nowa V1405 Cas. O godzinie 2 V1405 Cas zajmuje pozycję na wysokości około 70° po wschodniej stronie nieba, na pograniczu gwiazdozbiorów Kasjopei i Cefeusza. Niestety w najbliższych dniach w jej obserwacjach także przeszkodzi duży blask Księżyca bliskiego pełni. Ale warto pamiętać o tej gwieździe w trakcie bezksiężycowych nocy, gdyż według obserwatorów gwiazda ponownie pojaśniała i znowu dobiła do +7 magnitudo! Do odszukania, a potem oceniania jasności nowej można użyć mapki, wykonanej na stronie AAVSO.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher