Zdjęcie w tle: NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
Gwiazdozbiór Smoka to ósma co do wielkości konstelacja na nocnym niebie. Znajduje się na północnej półkuli niebieskiej. Po raz pierwszy została skatalogowana przez greckiego astronoma Ptolemeusza w II wieku. Jest konstelacją okołobiegunową – nigdy nie zachodzi poniżej horyzontu. Rozciąga się wokół Małej Niedźwiedzicy – począwszy od gwiazdozbioru Cefeusza i Herkulesa, a skończywszy na Wielkiej Niedźwiedzicy.
Jak znaleźć gwiazdozbiór Smoka?
Konstelacja Smoka jest dosyć rozległa i łatwo ją znaleźć, ponieważ znajduje się w okolicach Małego i Wielkiego Wozu. Najłatwiej znaleźć Smoka lokalizując na początku jego głowę. Składają się na nią cztery gwiazdy leżące na północ od konstelacji Herkulesa. W Polsce konstelacja widoczna jest przez cały rok, najlepiej oglądać ją podczas cieplejszych miesięcy. Smok sąsiaduje z konstelacjami takimi jak Wielka Niedźwiedzica, Mała Niedźwiedzica, Cefeusz, Żyrafa, Łabędź, Lutnia, czy Wolarz.
Powyższy fragment mapy nieba przedstawia gwiazdozbiór Smoka w towarzystwie otaczających go konstelacji.
Z konstelacją Smoka wiąże się kilka mitów. Najczęściej łączy się Smoka z opowieścią o 12 pracach Heraklesa, herosa reprezentowanego przez sąsiednią konstelację Herkulesa. W micie Smok sybmolizuje Ladona, smoka, który strzegł złotych jabłek w ogrodach Hesperyd. Złota jabłoń była prezentem ślubnym Gai dla Hery, kiedy ta poślubiła Zeusa. Hera posadziła drzewo w swoim ogrodzie na Górze Atlas i powierzyła jej ochronę córkom Atlasa, Hesperydom. Kolejnym strażnikiem wyznaczonym przez Herę do pilnowania tego podarunku był potężny smok o stu głowach – Ladon. Zwykł on owijać się wokół pnia drzewa, zagradzając drogę do niego. W niektórych wersjach mitu Ladon był dzieckiem potwora Tyfona i Echidny, która był pół kobietą i pół wężem. W innych był potomkiem dwóch bóstw morskich, Ceto i Forkisa. W ramach swoich 12 prac Herakles miał za zadanie wykraść złote jabłka z ogrodu Hesperyd. Bohater pokonał Ladona za pomocą zatrutych strzał i zabrał jabłka. Zasmucona odejściem smoka Hera umieściła jego wizerunek na niebie wśród konstelacji. Smok jest zwykle przedstawiany zwinięty wokół bieguna północnego, z jedną stopą Heraklesa na głowie.
Powyższa ilustracja pochodzi z dzieła Jana Heweliusza pod tytułem „Uranographia” i przedstawia rysunek smoka na tle tworzących go gwiazd.
W mitologii rzymskiej Smok był jednym z tytanów-olbrzymów, którzy walczyli z bogami olimpijskimi przez dziesięć lat. Bogini Minerwa zabiła go i rzuciła w niebo, gdzie zwinął swoje wężowe ciało i zamarzł na zimnym biegunie północnym, zanim zdołał się wyprostować.
Najjaśniejsze gwiazdy konstelacji mają wielkość gwiazdową rzędu 2 mag. Bardzo charakterystyczną cechą Smoka jest wyraźny łuk biegnący między Małą i Wielką Niedźwiedzicą. Eltanin (γ Dra) to najjaśniejsza gwiazda w Smoku. Wyewoluowany olbrzym ma jasność pozorną 2,4 mag i znajduje się w odległości 154,3 lat świetlnych od Układu Słonecznego. Eltanin jest czasami znana jako Gwiazda Zenitu, ponieważ leży blisko punktu zenitu – będzie bezpośrednio nad głową, jeśli spojrzy się w niebo w Londynie. Warto również wspomnieć o gwieździe Smoka z oznaczeniem alfa, Thuban (α Dra). Gwiazda ta w starożytności była gwiazdą polarną.
Smok zawiera kilka słynnych obiektów głębokiego nieba. Należą do nich Mgławica Kocie Oko (NGC 6543), Galaktyka Wrzeciono (Messier 102, NGC 5866) oraz Galaktyka Kijanka.
Zdjęcie galaktyki M102 wykonane przez kosmiczny teleskop Hubble’a.
W konstelacji Smoka swój radiant ma rój meteorów – są to Drakonidy, coroczny stały rój meteorów o aktywności między 6 października a 10 października i maksimum przypadającym na 8 października. Meteory z tego roju przelatują przez ziemską atmosferę z prędkością około 20 km/s. Rój ten ma również bardzo ciekawą historię związaną z liczbą zjawisk. W 1933 roku w nocy z 9 na 10 października zaobserwowano około 350 meteorów na minutę, a w 1946 roku liczba ta sięgała nawet kilkuset na minutę.
Korekta – Matylda Kołomyjec
